Η ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Η Νέα Πολιτική, αρ. 13, Νοέμβριος 2006
Γιώργος Ν. Οικονόμου

Η ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΚΑΙ Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Το κύριο ερώτημα που απασχολεί την αρχαιοελληνική πολιτική πρακτική και σκέψη είναι το ποιος πρέπει να είναι το κύριον της πόλεως – ποιος πρέπει να λαμβάνει τις αποφάσεις και να ασκεί την εξουσία. με άλλα λόγια τι πολίτευμα πρέπει να έχει η πόλις και ποιος πρέπει να είναι ο κύριος συντελεστής του πολιτεύματος. Το ερώτημα αυτό εκφράζεται με σαφή τρόπο αφ’ενός μεν από τους πολιτικούς και τον δήμο αλλά και τους φιλοσόφους. Κατά τον Αριστοτέλη το πολίτευμα της πόλεως αφορά την κατανομή της εξουσίας, την κατανομή των αρχών και δη της κυριότερης, τον σκοπό της πόλεως και το κύριον της πόλεως. Στη δημοκρατία το κύριον της πόλεως είναι ο δήμος, o πολισσούχος λεώς, ο οποίος ασκεί την κυριαρχία του σε όλες τις ρητές μορφές εξουσίας. Αυτή τη σημασία έχει άλλωστε και ο όρος δημοκρατία: το κράτος του δήμου, η κυριαρχία του δήμου. Στα άλλα πολιτεύματα το κύριον της πόλεως είναι οι ολίγοι, οι πλούσιοι, ή ο ένας, ο μονάρχης. H κυριαρχία του δήμου εκφράζεται σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής ζωής, στη θέσμιση, στην άσκηση της εξουσίας και στη λήψη των αποφάσεων. Ενσαρκώνεται σε όλους τους θεσμούς που αφορούν την οργάνωση και τη λειτουργία της πόλεως, στην εκκλησία του δήμου, στη βουλή, στα δικαστήρια, στις αρχές, στις δημόσιες εορτές. Όλοι οι πολίτες εμπλέκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στη λειτουργία της πόλεως και της πολιτικής, όλοι συμμετέχουν στη διαμόρφωσή της, χωρίς κανένα περιορισμό καταγωγής, περιουσίας, ή πολιτικής τοποθετήσεως.

Η ἐκκλησία τοῦ δήμου είναι το κύριο και βασικό όργανο δια του οποίου όλοι οι πολίτες άνω των 18 ετών ασκούν άμεσα την εξουσία. Η ἐκκλησία ασκεί την κυβερνητική εξουσία, δηλαδή αποφασίζει για τα πάντα άνευ περιορισμού: «κύριο είναι το σώμα που βουλεύεται και αποφασίζει περί πολέμου και ειρήνης, περί συνάψεως και διαλύσεως συμμαχίας, περί θεσπίσεως νόμων, περί επιβολής θανατικής ποινής και εξορίας περί δημεύσεως της περιουσίας, περί εκλογής των αρχών και λογοδοσίας τους (...) το να αποφασίζουν όλοι οι πολίτες περί όλων των ζητημάτων είναι δημοκρατικό. Αυτή την ισότητα επιζητεί ο δήμος»[1]. Ασκεί το νομοθετικό έργο σε συνεργασία με τη βουλή, η οποία προετοιμάζει τα σχέδια των νόμων που θα συζητηθούν στην εκκλησία (προβούλευμα). Όσον αφορά το δικαστικό έργο της εκκλησίας αυτό φαίνεται να είναι περιορισμένο, ιδίως σε αυτόφωρα εγκλήματα κατά της ασφαλείας της πόλεως. Εχει όμως απεριόριστη εξουσία στον καθορισμό της ποινής και τη δυνατότητα να παραπέμπει τις υποθέσεις στα δικαστήρια της Ηλιαίας. Ακόμη, η εκκλησία εκλέγει τους αιρετούς άρχοντες και κληρώνει τους κληρωτούς.

H βουλή αποτελούμενη από πεντακοσίους βουλευτές, 50 από κάθε φυλή οριζομένους δια κληρώσεως από όλους τους πολίτες, κατέχει σημαντική θέση στην πολιτική οργάνωση της δημοκρατίας. Η σημαντικότητά της δηλώνεται εμφανώς στη ρήτρα με την οποία άρχιζαν οι πολιτικές αποφάσεις και οι νόμοι: έδοξε τη βουλή και των δήμω. Από τις αρμοδιότητές της αναφέρουμε μερικές. Προετοιμάζει το πλαίσιο των συζητήσεων στην εκκλησία και τα προσχέδια των προς ψήφιση νόμων (προβούλευμα), και μέλη της προεδρεύουν στις συνελεύσεις της εκκλησίας. Εχει συντονιστικό, εποπτικό και ελεγκτικό ρόλο, είναι σε άμεση επαφή με τους άρχοντες και τους δικαστές. Η βουλή έχει επίσης δικαστικές αρμοδιότητες, ελέγχει τα οικονομικά, τα ταμεία των Ναών, τις δημόσιες πωλήσεις, τη συλλογή των φόρων. Επιβλέπει τα δημόσια έργα, τις δημοπρασίες, τα ναυπηγεία και τα πλοία, και άλλα πολλά. δικαίως ο Αριστοτέλης τη χαρακτηρίζει κυρία πάντων των αρχών.

Οι 6000 δικαστές της Ηλιαίας ορίζονται δια κληρώσεως μεταξύ όλων των πολιτών και δικάζουν όλες τις υποθέσεις τελεσιδίκως.

Oι άρχοντες στη συντριπτική τους πλειοψηφία oρίζονται μεταξύ όλων των πολιτών δια κληρώσεως, είναι ουσιαστικώς η εκτελεστική εξουσία, εκτελούν τις αποφάσεις και τους νόμους που ψηφίζει η εκκλησία, και υφίστανται τον ουσιαστικό και ενδελεχή έλεγχο του δήμου. Η διαδικασία του ελέγχου, των ευθυνών, της λογοδοσίας (λόγον διδόναι) απετέλεσε μια πολύ ιδιαίτερη και πρωτοποριακή πτυχή της αθηναϊκής δημοκρατίας και δεν συναντάται πουθενά αλλού, ούτε βεβαίως στα σημερινά πολιτεύματα. Ακόμη και το σημαντικώτερο αξίωμα, οι δέκα στρατηγοί – οι οποίοι εκλέγονται από τα ανώτερα στρώματα – που συγκεντρώνουν ίσως κάποια δύναμη πολιτική, λόγω ευγλωττίας, κοινωνικού εκτοπίσματος, παιδείας, ικανοτήτων και ευεργεσιών προς την πόλιν ως λειτουργοί. Όμως και αυτοί, όπως και οι υπόλοιποι είναι ανά πάσα στιγμή ανακλητοί, ο τελικός κριτής είναι ο δήμος. Ολες οι εξουσίες – δικαστική, κυβερνητική, νομοθετική, εκτελεστική – είναι διακριτές και ανεξάρτητες, ουσιαστικώς ανεξάρτητες.[2]

Η πολιτική εξουσία του δήμου υπάρχει και στον θρησκευτικό χώρο, όπου οι θρησκευτικές εορτές, θυσίες και πρακτικές εκτελούνται από πολίτες οι οποίοι ορίζονται από την πολιτεία με κλήρωση και όχι από κάποιο ιδιαίτερο σώμα, διακριτό από την κοινωνία (όπως το ιερατείο στην Αίγυπτο και τις άλλες ανατολικές δεσποτείες, τους μάγους της φυλής στους πρωτόγονους λαούς, την εκκλησιαστική ιεραρχία στον χριστιανισμό, ανατολικό και δυτικό). Επομένως στη δημοκρατία δεν υπάρχει αντίθεση και αντιπαράθεση κοσμικής και θρησκευτικής εξουσίας.

Η κυριαρχία του δήμου εκφράζεται και στην έννοια του πολίτη, ο οποίος στη δημοκρατία καθορίζεται ακριβώς από την συμμετοχή στην πολιτική ζωή και την εξουσία, από την άσκηση εξουσίας υπό όλες τις μορφές της: «πολίτης με την απόλυτη έννοια του όρου είναι αυτός που δύναται να γίνει άρχοντας και δικαστής»[3]. Αυτό δεν είναι μια αφηρημένη γενική αρχή, ένα θεωρητικό δικαίωμα, αλλά πραγματοποιείται ουσιαστικά εντός της πόλεως, δια μέσου των θεσμών και των διαδικασιών, που δημιούργησε η ίδια η δημοκρατική κοινωνία. Κυρίως η κλήρωσις είναι αυτή που επιτρέπει την εναλλαγή όλων των πολιτών στην εξουσία, το κατά μέρος άρχειν και άρχεσθαι[4]. Η ουσιαστική συμμετοχή όλων των ελευθέρων στην εξουσία υπό όλες τις ρητές μορφές της, χαρακτηρίζει μόνο τη δημοκρατία, και είναι ανύπαρκτη και αδιανόητη στα άλλα πολιτεύματα, καθώς και στα σημερινά, τα οποία κακώς αυτοχαρακτηρίζονται αυτάρεσκα ως δημοκρατίες. Είναι καθαρώτατες ολιγαρχίες υπό την έννοια ότι σε αυτά μόνον ολίγοι λαμβάνουν τις αποφάσεις και μόνο ολίγοι μετέχουν κρίσεως και αρχής.

Σήμερα δηλαδή διαπιστώνουμε ότι το βασικό ερώτημα «ποιος πρέπει να είναι ο κύριος της πόλεως» δεν τίθεται καθόλου, θεωρείται ότι είναι λυμένο. Πράγματι τα συντάγματα των δυτικών χωρών διακηρύσσουν ότι είναι δημοκρατίες, οι διανοούμενοι πιστοποιούν ότι όντως είναι δημοκρατίες και οι κάτοικοι των χωρών αυτών είναι πεπεισμένοι ότι είναι πολίτες και ζούν σε δημοκρατίες. Με αυτό εννοούν ότι οι ολίγοι κυβερνούν, λαμβάνουν τις αποφάσεις, νομοθετούν και ασκούν την εξουσία ενώ οι υπόλοιποι τους εκλέγουν, υπακούουν και εκτελούν τις αποφάσεις. Σε αυτό άλλωστε έγκειται και η μόνη εξουσία που έχουν οι πολλοί: τη μόνη απόφαση που μπορούν να λάβουν είναι ποιος θα αποφασίζει αντί γι αυτούς, για αυτούς. Αλλά αυτό δεν είναι άσκηση εξουσίας, είναι αποποίηση, εκποίηση και εκχώρηση εξουσίας στους «αντιπροσώπους», βουλευτές, νομάρχες και δημάρχους, οι οποίοι βεβαίως δεν αντιπροσωπεύουν τα συμφέροντα των ψηφοφόρων παρά τα δικά τους, των συγγενών των φίλων και των κομμάτων τους. Συνεπώς ευλόγως διερωτάται καθε σοβαρός και εχέφρων άνθρωπος εάν πρόκειται για άγνοια ή για απάτη, για φαντασίωση ή για ιδεολογική νεύρωση των κυβερνώντων και των κυβερνωμένων.

Το γεγονός πάντως είναι ότι στα σημερινά ολιγαρχικά καθεστώτα δεν υπάρχουν πολίτες, η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων δεν λαμβάνει τις αποφάσεις και δεν ασκεί καμιά εξουσία. Καταχρηστικώς αυτοονομάζονται πολίτες – οι αρχαίοι συλλήβδην θα τους θεωρούσαν αμαθείς πολιτικώς και ευήθεις. Δεν υπάρχουν πολίτες αλλά ψηφοφόροι, οπαδοί, καταναλωτές, τηλεθεατές, ακροατές, συμβιβασμένοι, αδιάφοροι και απαθείς που ζουν στο βιοποριστικό περιθώριο μιας γκρίζας καθημερινότητας. Δηλαδή απράγμονες και αχρείοι, όπως έλεγε ο Περικλής στον «Επιτάφιο», οι οποίοι είναι νόσος πόλεως και θα πρέπει να αποβάλλονται, όπως διεκήρυσσε η δημοκρατική αντίληψη και πολύ ωραία εξέφρασε ο Πρωταγόρας. Σήμερα όχι μόνο δεν αποβάλλονται αλλά είναι η κύρια κοινωνική αξία, με συνέπεια η κοινωνία να νοσεί βαθύτατα και να σήπεται. Από τη στιγμή που το οδωδός και τυμπανιαίο πτώμα της δεν αγγίζει τις αισθήσεις σημαίνει ότι έχουν χαθεί και τα αισθητήρια όργανα του κοινωνικού σώματος.

Τι απομένει λοιπόν, τι μπορεί να γίνει; Η πρωταρχική συνθήκη για τη συγκρότηση μιας άλλης προοπτικής, μιας άλλης πολιτικής πράξεως, είναι η απελευθέρωση από τις ιδεολογίες της αντιπροσώπευσης, από τα κόμματα και τους «αντιπροσώπους», η χειραφέτηση από το μύθο ότι ζούμε σε δημοκρατία και ότι είμαστε πολίτες. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι επίσης η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι είμαστε δούλοι (πολιτικώς) – διότι αυτο σήμαινε δούλος στην αρχαία Αθήνα: αυτός που δεν είναι ελεύθερος, που δεν είναι πολίτης, που δεν συμμετέχει στην εξουσία και στις αποφάσεις. Συνεπώς πρέπει να διεκδικήσουμε την πολιτική ελευθερία, να ξαναγίνουμε πολίτες, να σταματήσουμε να είμαστε δούλοι. Να διεκδικήσουμε τη συμμετοχή μας στη διαμόρφωση και τη λήψη των αποφάσεων που αφορούν τη ζωή μας και καθορίζουν το μέλλον μας, να επιτύχουμε τη συμμετοχή μας στην άσκηση της εξουσίας άμεσα, χωρίς αντιπροσώπους.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΜΕΛΕΤΗ


Κ. Καστοριάδης, «Η ελληνική πόλις και η δημιουργία της δημοκρατίας», Χώροι του ανθρώπου, Αθήνα 1995
Κ. Καστοριάδης, Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασίας της για μας σήμερα, Αθήνα 1986
Κ. Καστοριάδης, «Αρχαίο ελληνικό και σύγχρονο πολιτικό φαντασιακό», Η άνοδος της ασημαντότητας, Αθήνα 2000
Κ. Καστοριάδης, «Αθηναϊκή δημοκρατία: βάσιμα και αβάσιμα ερωτήματα», Η άνοδος της ασημαντότητας, Αθήνα 2000
Α. Κόντος, «Κλήρωση, η πραγματική βάση της δημοκρατίας», Νέα Κοινωνιολογία τ. 33, Φθινόπωρο 2001
Α. Κόντος, «Κοινοβουλευτισμός και δημοκρατία, δύο διαφορετκά πολιτεύματα», Νέα Κοινωνιολογία τ. 38, Ανοιξη 2004
Γ. Ν. Οικονόμου, «Η αρχαία δημοκρατία», Ο Πολίτης, τ. 121, Ιανουάριος-Μάρτιος 1993
Γ. Ν. Οικονόμου, «Πλάτων και Καστοριάδης: η συγκάλυψη και η ανάδειξη της δημοκρατίας», Νέα Εστία τ.1760, Οκτώβριος 2003
Γ. Ν. Οικονόμου, Η άμεση δημοκρατία και η κριτική του Αριστοτέλη, Παπαζήσης, Αθήνα, 2007.



[1] Αριστοτέλης Πολιτικά 4, 1298α4-11.
[2] Εδω ακολουθούμε την τετραπλή διάκριση των εξουσιών (κυβερνητική, νομοθετική, δικαστική, εκτελεστική) διότι η τριπλή διάκριση δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα. Κυβερνητική είναι η εξουσία που λαμβάνει τις κύριες και σημαντικές αποφάσεις και κυβερνά ουσιαστικώς την πόλιν. Επίσης είναι σκόπιμο να διευκρινίσουμε μια παρεξήγηση και σύγχυση που υπάρχει σε μερικούς ερευνητές οι τονίζουν την υποτιθέμενη διάκριση των εξουσιών στα σύγχρονα πολιτεύματα εν αντιθέσει προς την αρχαία δημοκρατία. Κατ’ αρχάς η διάκριση και ανεξαρτησία των εξουσιών στα αντιπροσωπευτικά πολιτεύματα δεν είναι ουσιαστική αλλά τυπική. Πράγματι η επονομαζόμενη «εκτελεστική» εξουσία στα σύγχρονα κράτη ουσιαστικά ασκεί κυβερνητικό και νομοθετικό έργο, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχει ανεξαρτησία της νομοθετικής εξουσίας, αλλά εξάρτηση από την κυβερνητική. Η τελευταία είναι επίσης εκτελεστική και καθορίζει την κυρίως ειπείν εκτελεστική εξουσία και επεμβαίνει επίσης στη δικαστική εξουσία, τουλάχιστον στην Ελλάδα και σε πολλά δυτικά κράτη, με τον καθορισμό των διοικήσεων των ανωτάτων δικαστικών σωμάτων (Αρειος Πάγος, Ελεγκτικό Συνέδριο, Συμβούλιο της Επικρατείας). Είναι επίσης ανεξέλεγκτη αφού ο «έλεγχος» του κοινοβουλίου είναι τυπικός, δεδομένου ότι η κυβέρνηση έχει την πλειοψηφία και υπάρχει ασυλία για τους βουλευτές και τους άλλους κυβερνητικούς αξιωματούχους. ο ουσιαστικός έλεγχος έχει υποκατασταθεί κυρίως από τα mass media, και δεν έχει καμιά σύγκριση με την αρχαία δοκιμασία και τα εύθυνα, που ασκούσε ο δήμος. Από την άλλη η σύγχρονη διάκριση διατυπώθηκε τον 17o αιώνα από τον Locke (1632-1704) και τον 18o από τον Montesquieu (1689-1755) για να προστατεύσει από τις αυθαιρεσίες της μοναρχίας, αλλά έχει χάσει τη λειτουργικότητά της. Επίσης οι εξουσίες σήμερα είναι περισσότερες, ρητές και άρρητες, όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση και τα πανίσχυρα εξωθεσμικά mass media, τα οποία σε αγαστή συνεργασία με τις τις κομματικές ηγεσίες και τις ποικίλες οικονομικές πανίσχυρες ομάδες (Lobbies και διαπλεκόμενα συμφέροντα) ασκούν την εξουσία.
[3] Αριστοτέλης Πολιτικά 3, 1275α 22-23.
[4]Αριστοτέλης Πολιτικά 3, 1277α26-27.

ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑΣ

ΠΕΜΠΤΗ 14, 2012

ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΕΡΓΑΤΟΫΠΑΛΛΗΛΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑΣ    

 

                            ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Συνάδελφοι Χαλυβουργοί, εργαζόμενοι

Σας ενημερώνουμε ότι ο κος Μάνεσης αρνήθηκε για άλλη μια φορά να συναντηθεί και να συζητήσει με το ΔΣ του σωματείου μας. Επικαλείται ότι «δεν έχει τίποτα να συζητήσει με το ΔΣ του σωματείου, γιατί δεν έχει κάποια πρόταση συγκεκριμένη και ότι η απεργία είναι παράνομη.» Εξακολουθεί δηλαδή να λέει ψέματα, να συκοφαντεί τον αγώνα μας.

Το ΔΣ έχει πρόταση που την γνωρίζει. Την έχει συζητήσει μαζί του σε διμερείς συναντήσεις και δεν απαντά σε αυτή συγκεκριμένα. Η απεργία μας έχει αποφασιστεί και με μυστική ψηφοφορία αφαιρώντας έτσι και το τελευταίο άλλοθι περί δήθεν παρανομίας, και αυτό το γνωρίζει. Σε αυτή τη μυστική ψηφοφορία συμμετείχαν και πολλοί από αυτούς που σήμερα μιλάνε για «παράνομη απεργία». Τόσο καιρό όλοι αυτοί ζητούσαν κάλπη, τώρα που αυτό έγινε δεν τους αρέσει γιατί αποκαλύφτηκαν τα ψέματα τους. Ενάντια στην απεργία είναι ο μηχανισμός του Μάνεση και μερικοί παρασυρμένοι Χαλυβουργοί.

Ενώ η εργοδοσία αρνείται να συναντηθεί με το σωματείο, να παρευρεθεί στο υπουργείο στην τριμερή συνάντηση, να τοποθετηθεί πάνω στο αίτημα μας να επαναπροσληφθούν οι απολυμένοι και να συνεχίσουμε να δουλεύουμε με βάση όσα προβλέπει η σύμβαση μας, διαδίδει ψέματα μέσα από τα ΜΜΕ που τη στηρίζουν. Κατηγορεί το σωματείο ότι είναι αδιάλλακτο και χωρίς προτάσεις. Κατηγορεί τους απεργούς ως υποκινούμενους, κρύβοντας ότι στον αγώνα βρίσκονται εδώ και 8 μήνες γιατί έχει απολύσει 119 εργαζόμενους και έχει στόχο να τους φτάσει στους 180. Ότι θέλει να δουλεύουμε με 40% μείωση των μισθών μας.

Στήνει καθημερινά τηλεοπτικά σόου έξω από την πύλη της Χαλυβουργίας με πρωταγωνίστρια την κυρία Ελένη. Απειλεί ότι όποιος συνάδελφος δεν πάει για δουλειά, διακόπτεται αυτόματα η σύμβαση του χωρίς αποζημίωση, κάτι που είναι μεγάλο ψέμα, δεν ισχύει. Αυτό το ξέρει, το κάνει όμως για να τρομοκρατήσει, για να σπάσει την απεργία. Προσπαθεί να μαζέψει υπογραφές από συναδέλφους ενάντια στην απεργία, να τους εξαγοράσει, πατώντας πάνω στη δύσκολη οικονομική κατάσταση που αντιμετωπίζουν, για την οποία αυτός ευθύνεται. Αυτός τους έχει οδηγήσει εκεί με την απάνθρωπη στάση του, γιατί το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι τα κέρδη του. Προσπαθεί να εξαγοράσει και ορισμένους απολυμένους. Αφού τους πέταξε σα στημένη λεμονόκουπα στο δρόμο, τώρα τους λέει ότι, αν πάνε ενάντια στην απεργία, όταν ανοίξει το εργοστάσιο θα τους ξαναπροσλάβει. Πρόκειται για κοροϊδία, τυρί για να τους βάλει στη φάκα, να τους εξευτελίσει και να σπάσει τον ηρωικό αγώνα μας.

Δυστυχώς σε αυτή την προσπάθεια τον βοηθάνε ορισμένοι συνάδελφοι με τη στάση τους. Δεν μιλάμε για τους διευθυντές και τον υπόλοιπο εργοδοτικό μηχανισμό. Αυτών η θέση, το συμφέρον, ταυτίζεται με το συμφέρον της εργοδοσίας. Μιλάμε για αυτούς τους συνάδελφους Χαλυβουργούς που αύριο θα είμαστε ξανά μαζί μέσα στη φωτιά του χαλυβουργείου, στις παγίδες του ελασματουργείου, αντιμέτωποι καθημερινά με τον κίνδυνο, με το θάνατο. Η θέση τους και το συμφέρον τους είναι μαζί μας, με τους απεργούς, μαζί με όλους τους άλλους που εκφράζουν τη στήριξη και την αλληλεγγύη τους στο δίκαιο αγώνα μας.

Σας καλούμε για άλλη μια φορά να έρθετε με την πλευρά των εργατών, εδώ που ανήκετε. Είναι κρίμα να καθοδηγείστε από τη γνωστή Ελένη Καταβάτη, το φερέφωνο του Σαμαρά και των τηλεοράσεων, που όταν ικανοποιηθούν τα αιτήματα μας και λήξει η απεργία θα ξανακαθίσει στo ωραίο της τηλέφωνο, ενώ εσείς θα έρθετε μαζί μας στη φωτιά και το σίδερο. Είναι προσβολή να επιτρέπετε σε αυτή την κυρία να δηλώνει στις τηλεοράσεις και στις εφημερίδες ότι είναι εκπρόσωπος σας, ότι εκπροσωπεί 100 εργαζόμενους. Να της επιτρέπετε να κάνει μαθήματα διαπαιδαγώγησης στα παιδιά των εργατών που έρχονται να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους στους συναδέλφους των γονιών τους. Είναι κρίμα να επιτρέπετε να συκοφαντείται ο αγώνας μας από την κυρία Ιωάννα Kατσούλα, που όταν εμείς θα ξαναγυρίσουμε στο καμίνι αυτή θα είναι έξω, να φτιάχνει καφέ για τους διευθυντάδες του Μάνεση.

Σας λέμε ότι αυτές οι κυρίες συνάδελφοι και ορισμένοι άλλοι, ότι κάνουν σήμερα ενάντια στην απεργία μας δεν το κάνουν αφιλοκερδώς. Υποκρίνονται όταν μιλάνε για το δικαίωμα στην εργασία, γιατί αν ενδιαφέρονταν θα πάλευαν για να έχουν διακιωμα στην εργασία και οι 119 απολυμένοι συνάδελφοι μας. Χωρίς εσάς τους λίγους Χαλυβουργούς, η εργοδοσία με τους προϊστάμενους, το τηλέφωνο και το καφενείο θα είχε κάνει πίσω. Δεν θα είχε άλλοθι για να μας σέρνει στα δικαστήρια και να συκοφαντεί τον αγώνα μας.

Σας καλούμε να γυρίσετε την πλάτη στον Μάνεση και τους ανθρώπους του και όλοι μαζί να παλέψουμε για την επαναπρόσληψη των συναδέλφων μας. Κανένας Χαλυβουργός να μη δεχτεί τα «τριάντα αργύρια»της εργοδοσίας για να προδώσει αυτόν τον ηρωικό αγώνα, να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι για να κάνει πράξη ο Μάνεσης αυτό που προσπαθεί από την πρώτη μέρα της απεργίας, να χτυπήσει τους απεργούς με τους κρατικούς κατασταλτικούς μηχανισμούς.

Το ΔΣ του σωματείου θα συνεχίσει τις προσπάθειες του για να ικανοποιηθούν αυτά που αποφάσισε η συνέλευση μας. Χωρίς να κάνει πίσω από τα αιτήματα μας, συνεχίζει να επεξεργάζεται και να διαμορφώνει συγκεκριμένες προτάσεις και ζητάει επίμονα συνάντηση με την εργοδοσία.

Καλούμε όλους τους συναδέλφους να συμμετέχουν πιο ενεργά στον αγώνα, στην περιφρούρηση του. Να μην παρασύρονται από την προπαγάνδα και τα ψέματα της εργοδοσίας, ότι η απεργία μας είναι παράνομη, γιατί κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Η απόφαση του δικαστηρίου δεν αφορά την απεργία που κάνουμε τώρα. Παράνομες είναι οι απειλές του Μάνεση, ότι όποιος δεν πάει για δουλειά θα θεωρείται απολυμένος, γιατί κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

Συνεχίζουμε με ψηλά το κεφάλι. Δίνουμε έναν ηρωικό και άνισο αγώνα. Στη συνείδηση εκατομμυρίων εργαζομένων στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο είμαστε ήδη νικητές. Έχουμε πετύχει αυτό που κανένας πριν οκτώ μήνες δεν μπορούσε να φανταστεί ότι μπορεί να γίνει, και όμως έγινε. Το πετύχαμε γιατί όλοι οι Χαλυβουργοί είμαστε ενωμένοι, γιατί μας στηρίζουν όλοι οι εργαζόμενοι και το ταξικό εργατικό κίνημα. Καλούμε όλους τους Χαλυβουργούς να συνεχίσουμε ενωμένοι. Κανένας Χαλυβουργός δεν πρέπει να προδώσει αυτόν τον αγώνα. Καλούμε τα συνδικάτα, τους μαζικούς φορείς, όλους τους εργαζόμενους να στηρίξουν πιο αποφασιστικά τον αγώνα μας. Καλούμε την εργοδοσία να συζητήσει και να δώσει λύσεις στα αιτήματα της απεργίας, δεν έχει άλλη επιλογή, αυτός είναι μονόδρομος.

Η ΝΙΚΗ ΤΩΝ ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΩΝ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΝΙΚΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

Χρυσή Αυγή προς τους ομοφυλόφιλους: ”Είστε οι επόμενοι”.

12ΤρίτηΙουν 2012

  

Το παρακάτω άρθρο το αναδημοσίευσα από το “lifo.gr“, το οποίο είίναι μεταφρασμένο από την ισπανική εφημερίδα publico.es

Το Ελληνικό κόμμα των Νεοναζί, διένειμε-πέταξε φυλλάδια ομοφοβικού περιεχομένου στην Αθηναική γειτονιά Γκάζι, στην οποία συχνάζει η γκέι κοινότητα.

Η Ελληνική νεοναζιστική οργάνωση Χρυσή Αυγή συνεχίζει την εκστρατεία της. Τον περασμένο μήνα το κόμμα του Νικου Μιχαλολιάκου, ενός πρωην αξιωματικού του στρατού, αποφάσισε να πετάξει ομοφοβικά φυλλάδια στο Γκάζι, μια περιοχή στην οποία συχνάζει η γκέι κοινότητα, σύμφωνα με την EP (europapress.es).

”Mετά τους μετανάστες, είστε οι επόμενοι”, απειλεί το κείμενο των φυλλαδίων, το οποίο φέρει το λογότυπο της Χρυσής Αυγής. Στις 6 Μαίου, το ακροδεξιό κόμμα πήρε 21 έδρες στη Βουλή, με την υποστήριξη του σχεδόν 7% των ψηφοφόρων. Αυτό αποτελεί ένα σημάδι της ανόδου της ξενοφοβίας στην Ελλάδα, ξενοφοβίας που έχει προκληθεί από την οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα.

Μετά τη δημοσιοποίηση των εκλογικών αποτελεσμάτων, ο εξτρεμιστής Μιχαλολιάκος πραγματοποίησε την πρώτη συνέντευξη Τύπου, προσπαθώντας να αναγκάσει τους δημοσιογράφους να σηκωθούν όρθιοι. “Σηκωθείτε, δείξτε σεβασμό στον αρχηγό,” φώναζαν οι σωματοφύλακες στους παρόντες. Στην ομιλία του εξέδωσε μια σαφή προειδοποίηση του μίσους που προτίθεται να δημιουργήσει: “Ήρθε η ώρα να φοβούνται οι προδότες της πατρίδας”.

 

Διαλύoυν και την Ελληνική τράπεζα σπόρων

Διαλύoυν και την Ελληνική τράπεζα σπόρων που έχει φυλαγμένο πολύτιμο υλικό από παλιές ποικιλίες

Στον αέρα το DNA της ελληνικής φύσης Στο σφυρί βγαίνει πολύτιμο γενετικό υλικό αφού η κυβέρνηση διαλύει την τράπεζα διατήρησης της βιοποικιλότητας με νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, επισημαίνουν οικολογικές ομάδες που θεωρούν λάθος τις συγχωνεύσεις οργανισμών χωρίς κριτήρια. Αποστολή της τράπεζας γενετικού υλικού ήταν η προστασία και διάσωση των φυτών της ελληνικής βιοποικιλότητας. Από το 1981 έως σήμερα συγκέντρωσε και

διατηρεί 14.500 πολύτιμους σπόρους άγριων και καλλιεργούμενων συγγενών φυτών. Τα αγροτικά ιδρύματα που υπάγονται στο Εθνικό Ιδρυμα Αγροτικής Ερευνας βάσει του «σχεδίου» του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων συγχωνεύονται-διαλύονται και τριάντα χρόνια κόπων τινάζονται στον αέρα, τονίζουν η ΒΙΟΖΩ και το ΗΛΕΣΙΟΝ.

Ασφαλές θησαυροφυλάκιο

 

Για την ιστορία αναφέρουμε ότι η παγκόσμια τράπεζα σπόρων «είναι ένα ασφαλές θησαυροφυλάκιο σπόρων που βρίσκεται στο νησί Spitsbergen του νορβηγικού αρχιπελάγους Svalbard και είναι σε απόσταση 1.120 χιλιομέτρων από το Βόρειο Πόλο. Ξεκίνησε να λειτουργεί το 2008 και στόχος της είναι να συμβάλει στη συντήρηση της βιοποικιλότητας του πλανήτη και να συγκεντρωθούν εκεί σπόροι από κάθε γνωστό είδος φυτού της γης».

 

Το θησαυροφυλάκιο σπόρων, όπως μας ενημερώνει το «ΗΛΕΣΙΟΝ», χτίστηκε σε ένα παλιό ορυχείο, στο εσωτερικό του οποίου υπάρχουν κρυμμένα αποθέματα σπόρων απ’ όλη τη διατροφική αλυσίδα. Το υψόμετρο που βρίσκεται δεν επιλέχθηκε τυχαία αφού έτσι μπορεί να αποφευχθεί το πρόβλημα ενδεχόμενης αύξησης της στάθμης της θάλασσας και είναι πολύ βαθιά στη γη ώστε να προστατεύεται ακόμη και από πυρηνική έκρηξη και ακόμα από σύγκρουση μετεωρίτη. Την κατασκευή του«θησαυροφυλακίου» χρηματοδότησαν οι ΗΠΑ και η Νορβηγία.

Στην Ελλάδα, τις τελευταίες δεκαετίες, φορείς που ξεκίνησαν από διαφορετικές αφετηρίες συνειδητοποίησαν τον κίνδυνο απώλειας των τοπικών ποικιλιών και την πολύπλευρη αξία τους.

 

Οι τοπικές ποικιλίες των καλλιεργούμενων ειδών είναι δημιούργημα της επιλογής των αγροτών και της προσαρμογής τους στο περιβάλλον όπου καλλιεργούνται. Ορισμένες από αυτές, που είναι και αρκετά εμπορεύσιμες, είναι τα ρόδια Ερμιόνης, η κορινθιακή σταφίδα, τα φασόλια Πρεσπών, το τοματάκι Σαντορίνης, ο ξινόμαυρος οίνος της Νάουσας, οι επιτραπέζιες ελιές Χαλκιδικής κ.λπ.

Καρποί με φυσικό τρόπο

 

Η ομάδα του ΗΛΕΣΙΟΝ έχει στόχο να προστατεύσει το αγαθό της διατροφής και βλέπει το περιβάλλον σαν ένα κοινωνικό και συλλογικό αγαθό προσπαθώντας να βάζει φρένο στην κερδοσκοπία, δίνοντας συνάμα εναλλακτικές λύσεις και προβάλλοντας την αξία της εμπειρίας των προγόνων μας και την αξία της ποικιλίας.

 

Οι βασικές παραγωγικές διαδικασίες που επέλεξε η ομάδα είναι: Η πρωτογενής παραγωγή των καρπών να γίνεται με φυσικό τρόπο και χωρίς τεχνητά λιπάσματα ή φυτοφάρμακα. Το λιγότερο αποδεκτό είναι τα πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα.

Η συλλογή των αγαθών γίνεται αφού ωριμάσει ο σπόρος τους και η φυσική συντήρησή τους γίνεται «χωρίς ακρότητες».

 

Η τράπεζα διατήρησης γενετικού υλικού στη Θεσσαλονίκη μαζί με άλλα ιδρύματα του ΕΘΙΑΓ έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο διασώζοντας τα φυτά της ελληνικής βιοποικιλότητας. Ας ελπίσουμε να μη χαθούν όλοι οι κόποι με μία υπουργική απόφαση. Φ.Κ.

Επειδή το θέμα είναι υψίστης σοβαρότητας προτείνω κάποιες λύσεις για να δούμε ποιά απο αυτές είναι η πλέον εφικτή :

 

1) Ανοίγουμε έναν τραπεζικό λογαριασμό και συμβάλλουμε όλοι οικονομικά ώστε να πληρώνεται κανονικά το προσωπικό και να συντηρεί τους σπόρους σε άλλα χωράφια που θα νοικιάζει .

 

2) Ιδρύουμε ένα δικό μας οικολογικό χωριό και παίρνουμε εμείς τους σπόρους και τους διασώζουμε ( πρέπει να τους σπέρνουμε κάθε χρόνο και να παράγουμε φρέσκους διότι δεν αντέχουν οι σπόροι επ’ άπειρον ) .

 

Και τις δύο λύσεις μπορούν να τις στηρίξουν οικονομικά χορηγοί απο τον χώρο των επιχειρήσεων ειδών διατροφής με αντάλλαγμα την αποκλειστικότητα στην εμπορία προϊόντων που προέρχονται απο τους σπόρους αυτούς .

 

Όσοι έχετε ιδέες ή χωράφια κατάλληλα για τον σκοπό αυτόν , παρακαλώ γνωστοποιήστε το .

Με την ελληνική αριστερά, για μια δημοκρατική Ευρώπη

Παρέμβαση Ευρωπαίων διανοούμενων υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ

Η Βίκη Σκούμπη, ο Ετιέν Μπαλιμπάρ, και ο Μιχάλης Βακαλούλης πήραν την πρωτοβουλία συγγραφής του παρακάτω καλέσματος συμπαράστασης στον Ελληνικό λαό και υπεράσπισης της δημοκρατίας στην Ελλάδα καιστην Ευρώπη απέναντι στους εκβιασμούς και εκφοβισμούς των χρηματοπιστωτικών κύκλων και των πολιτικών εκφραστών τους. «Η αναφορά μας στον ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ομολογία ιδεολογικής προσχώρησης αλλά κριτική υποστήριξη γιατί αυτό που διακυβεύεται στην Ελλάδα σήμερα ξεπερνάει κατά πολύ τα όρια της χώρας μας», τονίζουν οι ίδιοι. Το κάλεσμα μια συντομευμένη εκδοχή του οποίου δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Libération της 5ης Ιουνίου έτυχε μεγάλης ανταπόκρισης. Περισσότεροι από 250 ευρωπαίοι και αμερικανοί πολίτες εκ των οποίων πολλά μεγάλα ονόματα της ευρωπαϊκής διανόησης έχουν υπογράψε μέχρι σήμερα (το κάλεσμα εδώ).

Όλοι ξέρουμε ότι οι ευθύνες των κομμάτων που ήταν στην εξουσία από το 1974, και σε ό,τι αφορά την αλληλουχία των γεγονότων τα οποία μέσα σε τρία χρόνια έριξαν την Ελλάδα στο βάθος του γκρεμού, είναι συντριπτικές. Η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ όχι μόνο διαιώνισαν τη διαφθορά και τα προνόμια, αλλά και επωφελήθηκαν από αυτά και ωφέλησαν τα μέγιστα τους προμηθευτές και τους δανειστές της Ελλάδας, την ώρα που οι κοινοτικοί θεσμοί απέστρεφαν το βλέμμα. Προκαλεί κατάπληξη, λοιπόν, που μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες οι ηγέτες της Ευρώπης ή το ΔΝΤ, μεταμορφωμένοι σε υπόδειγμα αρετής και χρηστής διαχείρισης, επιμένουν να επαναφέρουν στην εξουσία αυτά τα ίδια χρεοκοπημένα και ανυπόληπτα κόμματα, ενώ ταυτόχρονα καταγγέλλουν τον «ερυθρό κίνδυνο» που υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει ο ΣΥΡΙΖΑ (ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς) υποσχόμενοι να διακόψουν την «τροφοδοσία», αν οι νέες εκλογές της 17ης Ιουνίου επιβεβαιώσουν την απόρριψη του Μνημονίου, που εκφράστηκε στις 6 Μαΐου.

Αυτή η επέμβαση όχι μόνο είναι καταφανώς αντίθετη με τους πιο στοιχειώδεις δημοκρατικούς κανόνες, αλλά συνεπάγεται επί πλέον δραματικές συνέπειές και για το κοινό μας μέλλον.

Αυτό θα συνιστούσε επαρκή λόγο για όλους μας για να μην επιτρέψουμε ως ευρωπαίοι πολίτες να καταπνιγεί η θέληση του ελληνικού λαού. Υπάρχει όμως κάτι πολύ σοβαρότερο. Εδώ και δύο χρόνια οι ηγέτες της ΕΕ, σε στενή συνεργασία με το ΔΝΤ, δραστηριοποιούνται για να απογυμνώσουν τον ελληνικό λαό από την κυριαρχία του. Με πρόσχημα τη δημοσιονομική εξυγίανση και τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας, επιβάλλουν μια δρακόντεια λιτότητα που καταπνίγει την οικονομική δραστηριότητα, οδηγεί στην εξαθλίωση την πλειονότητα του πληθυσμού, αποδιαρθρώνει το εργατικό δίκαιο.

Τούτο το νεοφιλελεύθερης έμπνευσης πρόγραμμα «ανόρθωσης» οδηγεί στη διάλυση της παραγωγικής μηχανής και σε μαζική ανεργία. Για να μπορέσει να περάσει, χρειάστηκε να επιβληθεί ένα καθεστώς έκτακτης ανάγκης χωρίς προηγούμενο στη Δυτική Ευρώπη από τη λήξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου: ο κρατικός προϋπολογισμός υπαγορεύεται από την Τρόικα, η Βουλή υποβαθμίζεται σε θεσμό προσεπικύρωσης ειλημμένων αποφάσεων, το Σύνταγμα πολλές φορές παρακάμπτεται. Η έκπτωση της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας συμβαδίζει με τον εξευτελισμό μιας ολόκληρης χώρας. Αλλά η έκπτωση αυτή δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, όπου προσλαμβάνει ακραίες μορφές. Η ΕΕ, όταν πρόκειται να επιβάλει μια λιτότητα αντίθετη σε κάθε οικονομικό ορθολογισμό, να συνδυάσει τις παρεμβάσεις του ΔΝΤ και της ΕΚΤ προς όφελος του τραπεζικού συστήματος ή να επιβάλει μη εκλεγμένες κυβερνήσεις τεχνοκρατών, θεωρεί αμελητέα ποσότητα όλους τους λαούς των ιδρυτικών εθνών.

Οι Έλληνες κατ’ επανάληψη έκαναν γνωστή την αντίθεσή τους σ’ αυτή την πολιτική που καταστρέφει τη χώρα με πρόσχημα τη σωτηρία της! Αναρίθμητες μαζικές διαδηλώσεις, 17 ημέρες γενικών απεργιών σε δύο χρόνια, καθώς και οι δράσεις πολιτικής ανυπακοής ή το κίνημα των αγανακτισμένων στο Σύνταγμα, ήταν αδιαμφισβήτητα σημάδια άρνησης και αντίθεσης στη μοίρα που τους επιφυλάσσουν, χωρίς να τους ρωτήσουν. Τι απάντηση έμελλε να δοθεί σ’ αυτή την κραυγή απελπισίας και εξέγερσης; Διπλασιασμός της θανατηφόρας δόσης και αστυνομική καταστολή! Σ’ ένα τέτοιο πλαίσιο πλήρους απονομιμοποίησης των κυβερνώντων, η προσφυγή στις κάλπες φάνηκε να αποτελεί τη μοναδική διέξοδο προκειμένου να αποφευχθεί η κοινωνική έκρηξη.

Από εδώ και πέρα το ζήτημα είναι ξεκάθαρο: τα αποτελέσματα της 6ης Μαΐου δεν αφήνουν την παραμικρή αμφιβολία για τη μαζική απόρριψη της πολιτικής που επιβάλλει η τρόικα. Και μπροστά στην προοπτική μιας νίκης του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 17ης Ιουνίου έχει ξεκινήσει μια καμπάνια παραπληροφόρησης και εκφοβισμού τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στην Ευρώπη.

Αποβλέπει στον αποκλεισμό του ΣΥΡΙΖΑ από τον κύκλο των αξιόπιστων συνομιλητών. Τα πάντα επιτρέπονται προκειμένου να απονομιμοποιηθεί, ξεκινώντας από την ταμπέλα του «εξτρεμιστή» και από τον παραλληλισμό του με τους νεοναζί της Χρυσής Αυγής. Όλα του κόσμου τα κακά έχουν καταλογιστεί στον ΣΥΡΙΖΑ: δόλια εξαπάτηση και διγλωσσία, ανευθυνότητα και παιδαριώδης διεκδικητισμός. Αν πιστέψουμε αυτή την εμπαθή προπαγάνδα, που παίρνει τη σκυτάλη από τον ρατσιστικό στιγματισμό του ελληνικού λαού, ο ΣΥΡΙΖΑ θέτει σε κίνδυνο τις ελευθερίες, την παγκόσμια οικονομία και την ευρωπαϊκή οικοδόμηση. Οι ηγέτες μας και οι Έλληνες εκλογείς θα έπρεπε λοιπόν να αναλάβουν από κοινού την ευθύνη να του φράξουν τον δρόμο. Κραδαίνοντας την απειλή μιας αποβολής από την ευρωζώνη και τους γνωστούς οικονομικούς εκβιασμούς, επιχειρούν να χειραγωγήσουν τη λαϊκή ψήφο. Πρόκειται για μια όψη της «στρατηγικής του σοκ», με την οποία οι κυρίαρχες ομάδες προσπαθούν να υφαρπάξουν την ψήφο του ελληνικού λαού, με βάση τα συμφέροντά τους, που διατείνονται ότι συμπίπτουν με τα δικά μας.

Εμείς που υπογράφουμε αυτό το κείμενο, δεν θα μπορούσαμε να σωπάσουμε μπροστά σ’ αυτήν την απόπειρα να στερήσουν από έναν ευρωπαϊκό λαό την ίδια του τη κυριαρχία, για την οποία η προσφυγή στις εκλογές αποτελεί το τελευταίο μέσο. Πρέπει να σταματήσει άμεσα αυτή η εκστρατεία κατασυκοφάντησης του ΣΥΡΙΖΑ και οι απειλές αποκλεισμού από την ευρωζώνη. Εναπόκειται στον ελληνικό λαό να αποφασίσει για την τύχη του απορρίπτοντας κάθε υπαγόρευση, απορρίπτοντας τα θανατηφόρα φάρμακα που του χορηγούν οι «σωτήρες» του, και να δρομολογήσει αυτοβούλως τις απαραίτητες συνεργασίες για την υπέρβαση της κρίσης, μαζί με τους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς λαούς.

Από την πλευρά μας, θεωρούμε ότι είναι πια καιρός να αντιληφθεί η Ευρώπη το μήνυμα που έστειλε η Αθήνα στις 6 Μαΐου. Είναι καιρός να εγκαταλειφθεί μια πολιτική η οποία, για να σώσει τις τράπεζες, μετατρέπει την κοινωνία σε σωρό ερειπίων και θέτει τους λαούς υπό κηδεμονία. Επείγει να τεθεί τέρμα στην αυτοκτονική εκτροπή ενός πολιτικού και οικονομικού συστήματος, που μεταβιβάζει την κυβερνητική εξουσία στους ειδικούς και θεσμοθετεί την παντοδυναμία των συντελεστών του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Χρειαζόμαστε μια Ευρώπη που θα είναι έργο των ίδιων της των πολιτών, στην υπηρεσία των συμφερόντων τους.

Αυτή η νέα Ευρώπη, στην οποία προσβλέπουμε από κοινού με τις αναδυόμενες δημοκρατικές δυνάμεις στην Ελλάδα, και για την οποία είμαστε διατεθειμένοι να αγωνιστούμε, είναι η Ευρώπη όλων των λαών της. Σε κάθε χώρα βρίσκονται αντιμέτωπες δύο Ευρώπες ηθικά και πολιτικά αντιθετικές: αυτή που αποστερεί τους ανθρώπους από δικαιώματα προς όφελος των τραπεζιτών και η εκείνη που επιβεβαιώνει το δικαίωμα όλων σε μια ζωή άξια του ονόματός της παρέχοντας στους ανθρώπους σε συλλογική κλίμακα τα μέσα για να τη ζήσουν. Αυτό που θέλουμε, λοιπόν, μαζί με τους αγωνιστές, τους εκλογείς και τους ηγέτες του ΣΥΡΙΖΑ, δεν είναι ο αφανισμός της Ευρώπης, αλλά η επανίδρυσή της. Ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός είναι εκείνος που υποδαυλίζει την άνοδο των εθνικισμών και της άκρας δεξιάς. Στην πραγματικότητα, αυτοί που όντως διασώζουν την ιδέα της Ευρώπης, είναι εκείνοι που προασπίζονται μια Ευρώπη ανοιχτή, βασισμένη στην ενεργό συμμετοχή των πολιτών της, οι υπερασπιστές μιας Ευρώπης όπου η λαϊκή κυριαρχία δεν καταλύεται, αλλά επεκτείνεται και προσφέρεται στη συμμετοχική της άσκηση.

Ναι, στην Αθήνα κρίνεται το μέλλον της δημοκρατίας στην Ευρώπη και το μέλλον της ίδιας της Ευρώπης. Κατά μία αξιοθαύμαστη ειρωνεία της ιστορίας, οι πτωχευμένοι και στιγματισμένοι Έλληνες ξαναβρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης που δίνουμε για το κοινό μας μέλλον.

Ας τους ακούσουμε, ας τους στηρίξουμε, ας τους υπερασπιστούμε!

Etienne BALIBAR, φιλόσοφος, Vicky SKOUMBI (περιοδικό αληthεια,), Michel VAKALOULIS, φιλόσοφος και κοινωνιολόγος

Συνυπογράφουν: Giorgio AGAMBEN, Tariq ALI, Elmar ALTVATER, Daniel ALVARO, Alain BADIOU, Jean-Christophe BAILLY, Fethi BENSLAMA, Fernanda BERNARDO, Jacques BIDET, Wendy ΒROWΝ, Judith BUTLER, Claude CALAME, Thomas COUTROT, Albano CORDEIRO, Yannick COURTEL, Costas DOUZINAS, Roland ERNE, Roberto ESPOSITO, Elisabeth GAUTHIER, François GEZE, Max GRATADOUR, Jean-Pierre KAHANE, Jason KARAÏNDROS, Jean-Marc LEVY-LEBLOND, Michael LOWY, Philippe MARLIERE, Ariane MNOUCHKINE, Jean-Luc NANCY, Toni NEGRI, Bertrand OGILVIE, Ernest PIGNON-ERNEST, Anastassia POLITI, Mathieu POTTE-BONNEVILLE, Jacques RANCIERE, Judith REVEL, Rossana ROSSANDA, Bernard STIEGLER, Michel SURYA, Bruno TACKELS, André TOSEL, Gilberte TSAÏ, Eleni VARIKAS, Dimitris VERGETIS, Jérôme VIDAL, Heinz WISMANN, Frieder Otto WOLF και πολλοί άλλοι.

Μετάφραση : Μπάμπης Γεωργούλας, Βίκη Σκούμπη

Μήνυμα του Ν. Τσόμσκι για τις εκλογές της 17ης Ιουνίου

«Οι επιλογές που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες είναι δύσκολες κι οδυνηρές. Πλην όμως είναι ιστορικής σημασίας, όχι μόνο για το μέλλον της Ελλάδας, αλλά και για το σύνολο της Ευρώπης και για ολόκληρο τον κόσμο», τονίζει ο Νόαμ Τσόμσκι στο μήνυμα που στέλνει μέσω της εφημερίδας «Αυγή», ενόψει των εκλογών της 17ης Ιουνίου.

Στο μήνυμά του ο κορυφαίος Αμερικανός διανοητής ασκεί δριμεία κριτική στους Ευρωπαίους ηγέτες για τις πολιτικές λιτότητας που εφαρμόζουν, οι οποίες «θα υπονομεύσουν το κοινωνικό συμβόλαιο που κατακτήθηκε ύστερα από πολύχρονους λαϊκούς αγώνες».

Επισημαίνει ότι η Ελλάδα υπήρξε «το κύριο θύμα» αυτών των «βάρβαρων προγραμμάτων» και επιπλέον ότι βρίσκεται «στην πρώτη γραμμή των εξελισσόμενων κινημάτων σε όλη την Ευρώπη». Τέλος, στρέφει το βλέμμα με ενδιαφέρον στην ελληνική εκλογική διαδικασία της 17ης Ιουνίου, επισημαίνοντας το ιστορικό βάρος της για «ολόκληρο τον κόσμο».

Συγκεκριμένα στο μήνυμά του ο Νόαμ Τσόμσκι, καθηγητής του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), αναφέρει:

«Από το οικονομικό κραχ του 2008 μέχρι σήμερα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες εμμένουν στην εφαρμογή πολιτικών λιτότητας, τορπιλίζοντας με αυτόν τον τρόπο την προοπτική να υπάρξει ανάκαμψη και τιμωρώντας τους πληθυσμούς τους. Οι εφαρμοζόμενες πολιτικές θα υπονομεύσουν το κοινωνικό συμβόλαιο που κατακτήθηκε ύστερα από πολύχρονους λαϊκούς αγώνες. Αυτή η έκβαση άλλωστε -όπως έχουν παραδεχθεί κατά καιρούς κι ανοικτά- μπορεί να αποτελεί και το κυρίαρχο κίνητρο για το όλο εγχείρημα.

Η Ελλάδα υπήρξε το κύριο θύμα αυτών των καταστρεπτικών κι από πολλές απόψεις βάρβαρων προγραμμάτων. Την ίδια στιγμή, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των εξελισσόμενων κινημάτων σε όλη την Ευρώπη, που αμφισβητούν τα συγκεκριμένα προγράμματα κι επιδιώκουν την ανατροπή τους. Οι επιλογές που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες είναι δύσκολες και οδυνηρές. Πλην όμως είναι ιστορικής σημασίας, όχι μόνο για το μέλλον της Ελλάδας, αλλά για το σύνολο της Ευρώπης και για ολόκληρο τον κόσμο.

Νόαμ Τσόμσκι, 5 Ιουνίου 2012»

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Κ. ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ

Δημοσιεύθηκε στο συλλογικό Aφιέρωμα στον Κ. Καστοριάδη,
Ψυχή, Λόγος, Πόλις, Υψιλον, Αθήνα, 2007

Γιώργος Ν. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ Κ. ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ



Ο Καστοριάδης αναφέρεται πολύ συχνά στα κείμενά του στον Αριστοτέλη, είτε για να τον κρίνει, είτε για να διευκρινήσει δικές του έννοιες και απόψεις. Στο εξαίρετο κείμενό του λ.χ. «Αξία, ισότητα, δικαιοσύνη, πολιτική: Από τον Μαρξ στον Αριστοτέλη και από τον Αριστοτέλη σ’ εμάς»[1] εξετάζει εν εκτάσει την αριστοτελική έννοια της δικαιοσύνης και αναδεικνύει τα προβλήματα και τα αδιέξοδά της. Οι απόψεις του όμως για την σχέση του Αριστοτέλη με την δημοκρατία είναι προβληματικές. Δεν διστάζει να χαρακτηρίσει τον Σταγειρίτη δημοκράτη[2] και να υποστηρίξει ότι η Αθηναίων Πολιτεία του είναι για αυτόν το ιδεώδες της «πολιτείας» του[3] χωρίς καθόλου να επιχειρηματολογήσει . Λέει ο Καστοριάδης ότι «η Αθήνα ήταν μιά πολιτεία με την αριστοτελικη έννοια, εφ’ όσον ορισμένοι άρχοντες (πολύ σπουδαίοι) εκλέγονταν»[4]. Ναί μεν στην Αθήνα ορισμένοι σπουδαίοι άρχοντες εκλέγονταν, αλλά υπήρχαν πάρα πολλοί άλλοι οι οποίοι κληρώνονταν, πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει στην αριστοτελική «πολιτεία». Αυτή βεβαίως δεν είναι η μόνη διαφορά μεταξύ αριστοτελικής «πολιτείας» και δημοκρατίας. Υπάρχουν και πολλές άλλες όπως φαίνεται από την σύγκριση των δύο πολιτευμάτων, πράγμα το οποίο γίνεται στο τρίτο μέρος του παρόντος κειμένου, ενώ το πρώτο ασχολείται με την κριτική του Αριστοτέλη στην δημοκρατία και το δεύτερο μέρος αναδεικνύει την κριτική της Αθηναίων Πολιτείας στην δημοκρατία.
.
Η κριτική του Αριστοτέλη στην δημοκρατία
O P. Vidal-Naquet[5] πιστεύει ότι το να πούμε τον Αριστοτέλη δημοκράτη είναι μάλλον υπερβολικό, τον θεωρεί έναν μετρημένο άνθρωπο ο οποίος δεν μπήκε σε περιπέτειες και επισημαίνει την συναναστροφή του με την απόλυτη μοναρχία, με αυτό που ο ίδιος ο Αριστοτέλης αποκαλεί παμβασιλεία.[6] Πράγματι μία προσεκτικώτερη ανάγνωση των Πολιτικών τοποθετεί τον Αριστοτέλη στους κριτικούς της δημοκρατίας και όχι στους οπαδούς της.

Ηδη ο τρόπος που αναφέρεται η δημοκρατία στο έργο αυτό για πρώτη φορά[7] προαναγγέλει τις προθέσεις και τις κριτικές διαθέσεις του συγγραφέα τους: αναφερόμενος εν συντομία στην εξέλιξη της αθηναϊκής πολιτείας ο Σταγειρίτης, για την μετά τον Σόλωνα εποχή, γράφει ότι από την στιγμή που τα δικαστήρια έγιναν κληρωτά ο δήμος έγινε τύραννος ένεκα της κολακείας των δημαγωγών, οι οποίοι χαριζόμενοι αύξαναν συνεχώς την εξουσία του. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε ο Εφιάλτης με την αποδυνάμωση του Αρείου Πάγου και ο διάδοχός του Περικλής με την μισθοφορία των δικαστών καθώς και οι υπόλοιποι δημαγωγοί, έτσι ώστε να φθάσουμε στην νυν δημοκρατία. Το πλαίσιο αυτό καθορίζει και την μετέπειτα αντιμετώπιση της δημοκρατίας εκ μέρους του φιλοσόφου, η οποία κυμαίνεται από την κριτική έως την απόρριψη. Πράγματι σε πολλά σημεία του έργου του ο Σταγειρίτης ασκεί κριτική σε βασικές αρχές, χαρακτηριστικά και θεσμούς της δημοκρατίας.

Κατ’αρχήν στην ταξινόμηση των πολιτειών ο Σταγειρίτης τοποθετεί την δημοκρατία στις παρεκβεβηκυίες και την «πολιτεία» στις ορθές πολιτείες, στο γνωστό σχήμα των έξι: τρεις ορθαί (βασιλεία, αριστοκρατία, πολιτεία) και τρεις παρεκβεβηκυίαι πολιτείαι (τυραννίς, ολιγαρχία, δημοκρατία)[8], αναλόγως του αν ένας, ολίγοι ή πολλοί κυβερνούν προς το κοινή ή το ίδιον συμφέρον. Αυτό σημαίνει κατ’ αρχήν ότι η δημοκρατία δεν εξυπηρετεί το κοινό συμφέρον ενώ η «πολιτεία» το εξυπηρετεί. Από την άλλη οι τρείς ορθαί πολιτείαι είναι δίκαιες διότι αποβλέπουν στο κοινό συμφέρον ενώ οι τρεις παρεκβάσεις είναι άδικες διότι αποβλέπουν στο ίδιον συμφέρον των κρατούντων [9]. Αυτό σημαίνει ότι η δημοκρατία είναι άδικη ενώ η «πολιτεία» δίκαιη. Είναι εμφανές ότι ο Αριστοτέλης κρίνει και κατατάσσει με όρους δικαίου τις πολιτείες σε δύο κατηγορίες, σε ορθάς και παρεκβεβηκυίας. Το αν κυβερν ο εις, οι ολίγοι ή οι πολλοι δεν κρίνεται με όρους δικαίου, αλλά με το αν οι κυβερνώντες κυβερνούν προς το κοινό συμφέρον.[10] Ετσι λοιπόν η δημοκρατία δεν είναι ορθή πολιτεία αλλά ημαρτημένη, παρέκβασις της «πολιτείας» η οποία είναι η ορθή πολιτεία..

Ενα ενδεικτικό στοιχείο των διαθέσεων του Αριστοτέλη κατά της δημοκρατίας είναι και το ότι δεν δέχεται την διατύπωση του Πλάτωνος ότι η δημοκρατία είναι η καλύτερη πολιτεία από τις φαύλες (παράνομες)[11] και επιμένει ότι είναι η ολιγώτερον φαύλη (ήττον δε φαύλης).[12] Τουλάχιστον ως προς τον χαρακτηρισμό ο Αριστοτέλης αποδεικνύεται πιο αυστηρός και από τον δάσκαλό του, τον μέγα αρνητή της δημοκρατίας. Η αυστηρότητα στον χαρακτηρισμό δηλώνει αυστηρότητα στις πεποιθήσεις. Αλλού χαρακτηρίζει την δημοκρατία και τις άλλες παρεκβεβηκυίες πολιτείες παρά φύσιν, ενώ τις ορθές κατά φύσιν[13] .

Σύμφωνα με τον Jones[14] οι κριτικές κατά της δημοκρατίας από τους συγγραφεις του 4ου αι. μπορούν να συνοψισθούν σε τέσσερεις. Τα κύρια δημοκρατικά χαρακτηριστικα και δημοκρατικες αρχές που υφίστανται την κριτική είναι τα εξής: 1) Η ύπαρξη ατομικής και πολιτικής ελευθερίας 2) Η ύπαρξη της ισότητας για όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες. 3) Η υποτιθέμενη μη κυριαρχία του νόμου προς όφελος του δήμου και των ψηφισμάτων 4) Η υποτιθέμενη κυριαρχία των απόρων επί των ευπόρων και βελτιόνων.

 

Οι τέσσερεις αυτές κριτικες ασκούνται και από τον Αριστοτέλη.

1) Θεμελιώδες χαρακτηριστικό της δημοκρατίας είναι η ελευθερία, όρος που σημαίνει ότι όλοι οι πολίτες ασκούν την εξουσία άμεσα, αθρόως ή διαδοχικώς (εκ περιτροπής)[15]. Η ελευθερία εννοείται και υπό την ατομική ή προσωπική έννοια, να ζεί έκαστος όπως επιθυμεί[16]. Η ελευθερία αυτή και υπό τις δύο μορφές της υφίσταται κριτική από τον Αριστοτέλη. Ιδίως ψέγει τις «ακραίες δημοκρατίες» (ταις μάλιστα είναι δοκούσαις δημοκρατικαίς) διότι ορίζουν κακώς την ελευθερία. Την ορίζουν δε κακώς διότι νομίζουν ότι ελευθερία είναι να κάνει ό,τι νομίζει το πλήθος[17]. Δηλαδη ο Αριστοτέλης δεν συμφωνεί με την άσκηση της εξουσίας άμεσα από όλους τους πολίτες, ούτε με την προσωπική ελευθερία του να πράττει έκαστος όπως θέλει.[18]

2) Η δημοκρατική ισότητα, γνωστή και ως αριθμητική, είναι επίσης θεμελιώδης αρχή και γνώρισμα του αθηναϊκού πολιτεύματος, η οποία αποδίδει την εξουσία σε όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες, ανεξαρτήτως καταγωγης και περιουσίας, δηλαδή και στα κατώτερα στρώματα στους βαναύσους, αγοραίους, θήτας κ.λπ[19]. Η αντίληψη αυτή υφίσταται επίσης κριτική από τον Σταγειρίτη[20], ο οποίος είναι υπέρ της κατ’ αξίαν ισότητας, γνωστής και ως γεωμετρικής. Αυτό σημαίνει ότι το κύριον της πολιτείας, πρέπει να είναι οι ολίγοι άξιοι κατ’ αρετήν, οι οποίοι θα ασκούν την διακυβέρνηση της πόλεως οι δε πολλοί περιορίζονται στο να εκλέγουν και να ελέγχουν τους άρχοντες. Κατά τον Αριστοτέλη τα κατώτερα κοινωνικοοικονομικώς στρώματα δεν είναι ικανά για την άσκηση πολιτικής, είναι τα φαυλότερα διότι στερούνται αρετής.[21] Ο λόγος άλλωστε για τον οποίο θεωρεί ότι πρέπει ο δήμος να έχει την ελαχίστη αναγκαιοτάτη εξουσία είναι ότι άνευ αυτής θα ήταν δυσαρεστημένος και θα προέβαινε σε στάσεις.[22]

3) Η δημοκρατία βασιζόταν σε νόμους οι οποίοι είχαν προπαρασκευασθεί και εισαχθεί προς συζήτηση από την βουλή στην εκκλησία, στην οποία είχαν τελικώς εγκριθεί κατόπιν ψηφοφορίας. Οι νόμοι αυτοί εξετίθεντο στην αγορά χαραγμένοι στην πέτρα και ήταν στην διάθεση όλων των πολιτών. Η κυριαρχία του νόμου είναι βασική δημοκρατική αρχή επί της οποίας στηρίζεται η ζωή της πόλεως. Αργότερα δε μετά την ήττα τους από του Σπαρτιάτες το 404 αναθεώρησαν τους νόμους και την νομοθετική διαδικασία, εισάγοντας το σώμα των νομοθετών για τον αυστηρότερο έλεγχο και τήρηση των νόμων. Ο Αριστοτέλης κατηγορεί την δημοκρατική πόλη ότι αντί για τους νόμους διοικείται με ψηφίσματα, με συνέπεια να καταλύονται οι αρχές και η έννομη τάξη και ο δήμος να καθίσταται μόναρχος και δεσποτικός.[23]

4) Βασική αρχή της δημοκρατίας είναι η συμμετοχή όλων των πολιτών στην πολιτική ζωή, στην λήψη των αποφάσεων και στην άσκηση της εξουσίας υπό όλες τις μορφές της. Η λήψη των αποφάσεων, η ψήφιση των νόμων και η εκλογή των αιρετών αρχών βασίζονται στην αρχή της πλειοψηφίας. Συμβαίνει όμως οι άποροι να είναι πιο πολλοί από τους ευπόρους και κατ’ επέκτασιν η πλειοψηφία να καθορίζεται από τους απόρους, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι άποροι κυβερνούν προς όφελος τους αλλά προς το συμφέρον όλων και της πόλεως. Ο Αριστοτέλης όμως κατηγορεί την δημοκρατία ότι λειτουργεί προς όφελος των απόρων και κατά των συμφερόντων των επιεικών και των βελτιόνων [24], και την κατατάσσει στις δεσποτικές πολιτείες μαζί με την τυραννίδα και την ολιγαρχία.[25], που γι αυτόν τον λόγο θεωρεί ότι είναι οι χείριστες πολιτείες[26].
Είναι εμφανές ότι με την κριτική που ασκεί ο Αριστοτέλης στην δημοκρατία αρνείται βασικές αρχές , θεσμούς και τρόπους λειτουργίας της και γι αυτόν τον λόγο η κριτική του αυτή δεν μπορεί να ενταχθεί σε μια δημοκρατική προοπτική.

Η κριτική της δημοκρατίας στην Αθηναίων Πολιτεία
Η κριτική του Αριστοτέλη στην δημοκρατία υπάρχει και στην Αθηναίων Πολιτεία. Ως γνωστόν το έργο αυτό εξετάζει στο πρώτο μέρος (κεφ. 1-41) την ιστορική εξέλιξη της Αθηναίων πολιτείας και στο δεύτερο μέρος (κεφ. 42-69) την περιγραφή των θεσμών της. Στο πρώτο μέρος είναι κριτικός έναντι της δημοκρατίας ενώ στο δεύτερο περιγραφικός και ουδέτερος.[27] H εξέλιξη της Aθηναίων πολιτείας παρουσιάζεται κατά τέτοιον τρόπο ώστε να δικαιώνει τις θεωρητικές απόψεις του Σταγειρίτη για την δημοκρατία όπως αυτές εκτίθενται στα Πολιτικά, και τις οποίες εξετάσαμε στο πρώτο μέρος. Η Αθηναίων Πολιτεία καταδικάζει την εσχάτη δημοκρατία και δικαιώνει τις απόψεις και την πολιτεία του Σόλωνος, καθώς επίσης τις απόψεις και την πολιτική του μετριοπαθούς ολιγαρχικού Θηραμένη, πρωτεργάτη της ολιγαρχικής εκτροπής του 411 και της αιματηρής τυραννίδος των Τριάκοντα το 404.[28]

Πράγματι σε αρκετά σημεία της Αθηναίων πολιτείας η κριτική στην δημοκρατία είναι εμφανής. Οταν αναφέρεται στην μετά τις μεταρρυθμίσεις του Εφιάλτη περίοδο γράφει ότι επήλθε χαλάρωση (διαφθορά;) των πολιτικών ηθών, εξ αιτίας των δημαγωγών[29], της μη τηρήσεως των νόμων[30] και της ελλείψεως ικανών πολιτικών από τα ανώτερα στρώματα (επιεικείς, γνωρίμους, ευγενείς)[31].

 

Ο δήμος παρουσιάζεται ως ευκόλως παρασυρόμενος και εξαπατώμενος από τους δημαγωγούς.[32] Κατηγορείται και ο Περικλής, εμμέσως πλήν σαφώς, διότι καθιέρωσε την μισθοφορά τοις δικασταίς, και εξ αιτίας της χειροτέρεψε η κατάσταση διότι παρουσιάζονταν στην κλήρωση οι τυχόντες και όχι οι επιεικείς. Συνέπεια αυτού του γεγονότος ήταν ότι άρχισαν να χρηματίζονται οι δικαστές (27,4).

 

Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι στις ένδεκα μεταβολές που αναφέρονται στην ανακεφαλαίωση της πολιτικής ιστορίας της Αθηναίων πολιτείας, ασκείται πολιτική κριτική μόνο σε μία μεταβολή: στην μετά την αποδυνάμωση της δυνάμεως του Αρείου Πάγου περίοδο, κατά την οποία «η πολιτεία έκανε πολλά σφάλματα εξ αιτίας των δημαγωγών και της κατά θάλασσαν κυριαρχίας» (41) . Δηλαδή ο συγγραφευς της Αθηναίων πολιτείας ξέρει πού να ρίξει τα βέλη του: αφ’ ενός στις μεταρρυθμίσεις του Εφιάλτη το 462 με τις οποίες αποδυναμώθηκε η ισχύς του Αρείου Πάγου, ο οποίος ήταν ανέκαθεν το προπύργιο της αριστοκρατίας και της ολιγαρχίας, και αφ’ ετέρου στην αμέσως επόμενη περίοδο στην οποία κυριαρχεί ο Περικλής με τις μισθοφορίες των δικαστών, των βουλευτών και των αρχόντων και με μία σειρά άλλων μέτρων τα οποία διηύρυναν και εμπέδωσαν τα μέτρα του Εφιάλτη, και κατά συνέπεια την κυριαρχία του δήμου. Τα βέλη συνεπώς έχουν προορισμό την καρδιά της αθηναϊκής δημοκρατίας.

Από την άλλη μεριά, η συμπάθεια του Αριστοτέλη προς τον Σόλωνα και την νομοθεσία του είναι εμφανής στην Αθηναίων Πολιτεία, στην οποία γράφει ότι αυτός έσωσε την πατρίδα θεσπίζοντας την βέλτιστη νομοθεσία[33]. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο συγγραφέας της Αθηναίων πολιτείας επιμένει στην έκθεση της σολώνειας πολιτείας πάρα πολύ εν συγκρίσει προς άλλες περιόδους της αθηναικης πολιτικης ιστορίας, διότι αυτή θεωρεί την πιο καλή και επιθυμεί κατ’ αυτόν τον τρόπο, ενσυνειδήτως να δώσει ένα παράδειγμα αρίστης πολιτείας και διακυβερνήσεως, όπως αυτός το εννοεί.[34] H συμπάθεια αυτή είναι πιο εμφανής στα Πολιτικά, στα οποία ο Σταγειρίτης εξαίρει την σπουδαιότητα της νομοθεσίας και της πολιτείας του Σόλωνος με το αιτιολογικό ότι ο αθηναίος πολιτικός ανέμειξε καλώς την πολιτεία και εγκαθίδρυσε την πάτριον δημοκρατία[35]. Αφού τον υπερασπισθεί από τις κριτικές τις οποίες υπέστη καταλήγει ως εξης: Σόλων γε έοικε την ανγκαιοτάτην αποδιδόναι τω δήμω δύναμιν, το τας αρχάς αιρείσθαι και ευθύνειν…τας δ’ αρχάς εκ των γνωρίμων και των ευπόρων κατέστησε πάσας, εκ των πεντακοσιομεδίμνων και ζευγιτών και τρίτου τέλους της καλουμένης ιππάδος. το δε τέταρτον θητικον, οίς ουδεμιάς αρχής μετήν.[36] Στο χωρίο αυτό όπως και σε εκείνο που αναφέραμε προηγουμένως[37] (2, 1273β35-41) έχουμε την συμπύκνωση της αριστοτελικής πολιτικής θεωρίας: η σολώνεια πολιτεία συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία που θα χρησιμοποιήσει ο Αριστοτέλης για να συγκροτήσει αυτό που θα ονομάσει «πολιτεία» στο τέταρτο βιβλίο των Πολιτικών, την οποία εξετάζουμε στο τρίτο μέρος πιο κάτω. Τα στοιχεία αυτά είναι: η πάτριος δημοκρατία, η καλή μίξις διαφόρων στοιχείων από την δημοκρατία, ολιγαρχία και αριστοκρατία, ο περιορισμός της εξουσίας του δήμου στο να εκλέγει μόνο και να ελέγχει τους άρχοντες, οι οποίοι ορίζονται μόνο από τις ανώτερες τάξεις.

Ένα στοιχείο που τονίζει ο Αριστοτέλης είναι η μετριοπαθής στάση Σόλωνος, η πολιτική του μέση τοποθέτηση, ο συμφιλιωτικός και αντιπολωτικός ρόλος του. Αυτό εξηγεί και την απουσία από την Αθηναίων Πολιτεία της μεσαίας τάξεως των εμπόρων, βιοτεχνών κ.λπ.[38], η οποία φαίνεται να είναι σκόπιμη αποσιώπηση προκειμένου να εξαρθεί ακριβώς ο αντιπολωτικός ρόλος του Σόλωνος, ο οποίος ανήκε κοινωνικώς στη μεσαία τάξη, και συνεπώς να αποκτήσει βάση και κύρος η αριστοτελική προτίμηση στη μέση πολιτεία, όπως ατή ορίζεται στα Πολιτικά.

Η πολιτεία του Σόλωνος αν και απετέλεσε την απαρχή της δημοκρατικής πολιτείας και συνετέλεσε σημαντικά στο δημοκρατικό φρόνημα των πολιτών, εν τούτοις δεν δύναται να χαρακτηρισθεί ως
δημοκρατία, αλλά ως μία μετριοπαθης ή διευρυμένη ολιγαρχία, ή με την αριστοτελική ορολογία, ως τιμοκρατία.

Η συμπάθεια του συγγραφέα της Αθηναίων Πολιτείας προς τον Θηραμένη είναι επίσης εμφανής[39] σε σημείο ώστε να τον κατατάσσει, εμμέσως πλήν σαφώς, μεταξύ των καλυτέρων Αθηναίων πολιτικών μαζι με τον Νικία, και τον Θουκυδίδη (όχι τον ιστορικό) (28,5). Αυτό είναι μεγάλη ανακολουθία εκ μέρους του Αριστοτέλη (που παρουσιάζεται ως θερμός υποστηρικτής της νομιμότητας και της τηρήσεως του νόμου), δεδομένου ότι ο Θηραμένης δεν τήρησε τα νόμιμα της πόλεως και παρεβίασε τους νόμους και το πολίτευμα, όχι μία αλλά δύο φορές. Πράγματι και στην εκτροπή του 411 π.Χ. αλλά κυρίως στην εγκαθίδρυση της τυραννίδος των τριάκοντα το 403 π. Χ. συνέβαλε στην ανατροπή του νομίμου πολιτεύματος, παραβιάζοντας τους νόμους του[40].

Δημοκρατία και «πολιτεία»: οι διαφορές τους
Οι διαφορές της ιστορικής δημοκρατίας από την αριστοτελική «πολιτεία» είναι πολλές. Κατ’ αρχήν η «πολιτεία» είναι η ορθή πολιτεία εν αντιθέσει προς τη δημοκρατία που είναι η ημαρτημένη, όπως ήδη ανεφέρθη. Είναι δηλαδή η πολιτεία κατά την οποία, σύμφωνα πάντα με τον Σταγειρίτη, το πλήθος ενδιαφέρεται για το κοινό συμφέρον πράγμα που δεν συμβαίνει με την δημοκρατία. Ως εκ τούτου η «πολιτεία» είναι δίκαιη και βασίζεται σε νόμους ενώ η δημοκρατία ούτε είναι δίκαιη ούτε βασίζεται σε νόμους.

Κατά δεύτερον η «πολιτεία» είναι κατά τον Σταγειρίτη μίξις ολιγαρχίας και δημοκρατίας[41], πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχει τα αμιγή χαρακτηριστικά της υπαρκτής δημοκρατίας, αλλά μερικά μόνο. Πράγματι, βασικά χαρακτηριστικά της δημοκρατίας απορρίπτονται δια της αριστοτελικής μίξεως, η οποία την ακρωτηριάζει έτσι σημαντικά εις τρόπον ώστε η προκύπτουσα μεικτή «πολιτεία» να ομοιάζει περισσότερο με την ολιγαρχία παρά με την δημοκρατία. Αυτό είναι εμφανές σε δύο παραδείγματα μίξεως τα οποία παραθέτει ο ίδιος ο Αριστοτέλης. Και τα δύο αναφέρονται σε συνδυασμό και ταυτοχρόνως απόρριψη στοιχείων από τα δύο πολιτεύματα. Το πρώτο αναφέρεται στην συμμετοχή στην εκκλησία και προτείνει το μέσον μεταξύ των δύο πολιτευμάτων: ενώ η δημοκρατία δεν επιβάλλει κανένα τίμημα για την συμμετοχή και η ολιγαρχία μεγάλο, στην «πολιτεία» θα επιβληθεί το μέσον μεταξύ των δύο, δηλαδή ούτε πολύ μεγάλο ούτε και πολύ μικρό[42].

 

Αυτό σημαίνει ότι στην «πολιτεία» αποκλείονται από την πολιτική ζωή, από την λήψη των αποφάσεων, την εκλογή των αρχών, την δικαστική και βουλευτική εξουσία σημαντικός αριθμός από τα κατώτερα οικονομικώς και κοινωνικώς στρώματα, πράγμα το οποίο αντιβαίνει προς την βασική δημοκρατική αρχή της συμμετοχής όλων των ελευθέρων στην εκκλησία. Αυτή η περιοριστική αντίληψη του Αριστοτέλη για το σώμα των πολιτών συνάδει προς άλλα χωρία των Πολιτικών, στα οποία εκφράζονται οι θεωρητικές βάσεις για τον αποκλεισμό των κατωτέρων στρωμάτων από την πολιτική ζωή, διότι αυτά υποτίθεται ότι στερούνται ικανοτήτων, αρετής και παιδείας[43].

Ο δεύτερος τρόπος μίξεως συνδυάζει –και αποκλείει ταυτοχρόνως -στοιχεία από τα δύο πολιτεύματα προκειμένου για τον καθορισμό των αρχών: ενώ στην δημοκρατία οι αρχές είναι κληρωτές και μή απο τιμήματος και στην ολιγαρχία αιρετές και απο τιμήματος, στην «πολιτεία» η μίξις επιβάλλει οι αρχές να είναι αιρετές και μή απο τιμήματος.[44] Αυτο σημαίνει ότι στην «πολιτεία» καταργείται η κλήρωσις η οποία είναι ο βασικός τρόπος αναδείξεως των αρχών στην δημοκρατία, άρα η τελευταία ακρωτηριάζεται έτσι από ένα βασικό χαρακτηριστικό της, για να ικανοποιήσει την ίδρυση της «πολιτείας». Πράγματι στην δημοκρατία η κλήρωσις είναι το βασικο μέσο αναδείξεως των ποικίλων αρχών: δια της κληρώσεως ορίζονται οι δικαστές κάθε χρόνο, οι πεντακόσιοι βουλευτές κάθε χρόνο και οι επτακόσιοι περίπου άρχοντες σε όλους τους τομείς της δημοσίας πολιτικής ζωής κάθε χρόνο.

Συνελόντι ειπείν, και με τον έναν και με τον άλλον τρόπο μίξεως ο Αριστοτέλης επιτυγχάνει μία «πολιτεία» η οποία ουδόλως θα χαρακτηριζόταν ως δημοκρατία αλλά μάλλον ως μετριοπαθής ή διευρυμένη ολιγαρχία με κύρια χαρακτηριστικά το μέσο τίμημα για την συμμετοχή στην εκκλησία, τις αιρετές αρχές μή από τιμήματος, και την διακυβέρνηση της πόλεως από ολίγους αιρετούς άρχοντες από τα ανώτερα κοινωνικο-οικονομικώς στρώματα και τους πολλούς να τους εκλέγουν και να τους ελέγχουν. Δηλαδή η αρνητική κριτική που ασκεί στην δημοκρατία και η προτίμησή του για την «πολιτεία» δεν επιτρέπει να χαρακτηρισθεί ο Αριστοτέλης ως δημοκράτης αλλά ως ένας συντηρητικός ή μετριοπαθής ολιγαρχικός.


[1] Σταυροδρόμια του Λαβυρίνθου, Υψιλον, Αθήνα, 1991, σελ. 303-385.
[2] Καστοριάδης, «Αρχαίο ελληνικό και σύγχρονο πολιτικό φαντασιακό», Η Ανοδος της Ασημαντότητας, Υψιλον, Αθήνα, 2000, σελ. 197.
[3] “Fait et a faire”, Fait et a Faire, Seuil, Paris, 1997, σ. 22. Την άποψη αυτή του Καστοριάδη ενστερνίζονται ακρίτως και ορισμένοι νεώτεροι, όπως ο Ο. Fressart, ο οποίος γράφει ”Selon Castoriadis Aristote a donne grosso modo la theorie correcte de la democratie athenienne…n’etant pas franchement hostile a la democratie” (Droits, No 31, Paris 2000, σελ. 119)
[4] «Η ελληνικη πόλις και η δημιουργία της δημοκρατίας», Χώροι του Ανθρώπου, Υψιλον, Αθήνα, 1995, σελ. 191. Βλ. επίσης «Αρχαίο ελληνικό και σύγxρονο πολιτικό φαντασιακό», Η Ανοδος της Ασημαντότητας, όπ. π., σελ. 200.
[5] Nέα Εστία, τ. 1722, Απρίλιος 2000, σ. 568
[6] Πολιτικά 3, 1287α 8.
[7] Πολιτικά 2,1274α1 κ.ε
[8] Πολιτικά (3,1279α17-21, 28-31) και Ηθ. Νικ. (8,1160α31 κ.ε.).
[9] Φανερον τοίνυν ως όσαι μεν πολιτείαι το κοινή συμφέρον σκοπούσιν, αύται μεν ορθαι τυγχάνουσιν ούσαι κατά το απλώς δίκαιον, όσαι δε το σφέτερον μόνον των αρχόντων, ημαρτημέναι και πάσαι παρεκβάσεις των ορθων πολιτειων (Πολιτ. 3, 1279α17-21).

[10] Σωστά επισημαίνει ο Καστοριάδης αυτή την, αντίθετη με την δημοκρατική αντίληψη, άποψη του Αριστοτέλη («Αρχαίο ελληνικό και σύγχρονο πολιτικό φαντασιακό», Η άνοδος της ασημαντότητας, όπ. π., σελ. 222). Την άποψη αυτη συνάγει ο Καστοριάδης από ένα άλλο χωρίο των Ηθ. Νικ. (5, 1134b13-15), το οποίο όμως το παρερμηνεύει, διότι το απομονώνει από το πλαίσιο στο οποίο ανήκει. Πράγματι το εν λόγω χωρίο (ούδ’ άρα άδικον ουδέ δίκαιον το πολιτικον…) πρέπει να διαβασθεί ως συνέχεια του προηγουμένου χωρίου: Το δε δεσποτικόν δίκαιον και το πατρικόν ού ταυτόν τούτοις αλλ’ όμοιον.ου γαρ έστιν αδικία προς τα αυτού απλώς, το δέ κτήμα και το τέκνον, έως άν ή πηλίκον και χωρισθή, ώσπερ μέρος αυτού, αυτόν δ’ουδείς προαιρείται βλάπτειν. διο ουκ έστιν αδικία προς αυτόν. ουδ’ άρα άδικον ουδέ δίκαιον το πολιτικόν. κατά νόμον γαρ ήν, και εν οίς επεφύκει είναι νόμος, ούτοι δ’ ήσαν οις υπάρχει ισότης του άρχειν και άρχεσθαι. Το χωρίο αυτό συνδέεται με το προηγούμενο 5, 1134α 25-30 στο οποίο ο Αριστοτέλης κάνει λόγο για το δίκαιον και τα είδη του δικαίου, και εξετάζει τι είναι το πολιτικό δίκαιο : «το πολιτικό δίκαιο υπάρχει μεταξύ συμβιούντων, χάριν της αυτάρκειας ελευθέρων και ίσων, κατ’ αναλογίαν ή κατ’ αριθμόν, ανθρώπων. Ωστε σε αυτούς που δεν υπάρχει αυτό δεν υπάρχει πολιτικό δίκαιο αλλά κάποιο δίκαιο καθ’ ομοιότητα. Διότι δίκαιο υπάρχει εκεί που υπάρχει και νόμος. ο δε νόμος υπάρχει εκεί που υπάρχει αδικία». Εν συνεχεία ο Σταγειρίτης εξετάζει εάν το δεσποτικον και πατρικόν δίκαιον είναι πολιτικόν δίκαιον . Λέει λοιπόν ότι και το ένα και το άλλο δεν ταυτίζεται αλλά είναι όμοιον με το πολιτικον δίκαιον, διότι ούτε ο δεσπότης αδικει τον δούλο ούτε ο πατήρ το τέκνο αφ’ης στιγμης και ο δούλος και το τέκνο είναι κτήμα και μέρος αντιστοίχως του δεσπότου και του πατρός και κατα συνέπεια ουδεις στρέφεται κατά του κτήματος του και του μέρους του για να τους αδικήσει. Και καταλήγει ο Αριστοτέλης, στο επίμαχο χωρίο, ότι το δεσποτικόν και το πατρικόν δίκαιον δεν είναι πολιτικόν δίκαιον (ούδ’ άρα άδικον ουδέ δίκαιον το πολιτικόν).

Η μετάφραση συνεπώς όλου του χωρίου 5,1134β 8-15 είναι η εξής: «το δε δεσποτικό και το πατρικό δίκαιο δεν ταυτίζονται με το πολιτικό, αλλά απλώς είναι παρόμοια με αυτό. Διότι δεν υπάρχει αδικία με την απόλυτη έννοια της λέξεως, έναντι αυτών που μας ανήκουν, όπως εν προκειμένω, έναντι του δούλου και του τέκνου. πράγματι και ο δούλος και το τέκνο, το τελευταίο μέχρι να φθάσει κάποια ηλικία, αποτελούν μέρος μας και κανείς δεν θέλει συνειδητά να βλάψει τον εαυτό του. δια τούτο δεν αδικεί κανείς τον εαυτό του. Συνεπώς εδώ δεν πρόκειται για δίκαιο ή άδικο πολιτικό. διότι αυτά εξαρτώνται από τον νόμο και αφορούν αυτούς που ζουν φυσικώς υπό τον νόμο, δηλαδή αυτούς για τους οποίους υπάρχει ισότητα του άρχειν και άρχεσθαι». Δηλαδή κατά τον Σταγειρίτη το δεσποτικό και πατρικό δίκαιο δεν είναι πολιτικό δίκαιο για τον βασικό λόγο ότι δεν υπάρχει ισότητα του άρχειν και άρχεσθαι μεταξύ δεσπότου και δούλου αφ’ενός, και μεταξύ πατρός και τέκνου αφ’ετέρου. Η ερμηνεία αυτή ενισχύεται και από την συνέχεια του εν λόγω χωρίου, όπου ο Αριστοτέλης λέει ότι το δίκαιο αφορά μάλλον την γυναίκα και όχι τα τέκνα και τα κτήματα, αλλά και σε αυτή την περίπτωση πάλι δεν έχουμε πολιτικόν δίκαιον αλλά οικονομικόν (5, 1134β16-17).

Αυτή η εκδοχή ακολουθείται από τους εκδότες και μεταφραστές των Ηθικών Νικομαχείων. (J. Tricot στην έκδοση Vrin, Paris 1990, J.Voilquin, στην έκδοση GF-Flammarion, oι R.A. Gauthier και J. Y. Jolif, oι J.-A.K. Thomson και H. Tredennick, στην έκδοση Loeb κ.λ.π. Ο ίδιος ο Καστοριάδης αλλωστε δεν δηλώνει διαφωνία με τις υπάρχουσες εκδόσεις-εκδοχές του κειμένου.

Το ίδιο χωρίο (5, 1134b13-15) αναφέρει ο Καστοριάδης και στο παλαιότερο κείμενο του «Αξία, ισότητα, δικαιοσύνη, πολιτικη …», (ΣΛ, σ. 381) για να υποστηρίξει ότι στο χωρίο αυτο υπάρχει «η ρητή καταστροφή κάθε δυνατότητας για ‘ορθολογική’ απάντηση». Αλλά και πάλι φυσικά πρόκειται περι παρερμηνείας. Eίναι περίεργο πως ο οξυδερκής και βαθύς αναλυτής των αρχαίων κειμένων υπέπεσε σε αυτή την παρερμηνεία.

[11] Και η χειρίστη από τις επιεικείς (νόμιμες). Για τον Πλάτωνα η δημοκρατία και η ολιγαρχία είναι καλές ή κακές αναλόγως του αν ακολουθούν ή όχι τους νόμους (Πλάτ., Πολιτικος 303α-β).
[12] «εκείνος μεν [ο Πλάτων] έκρινε οτι αν όλες οι πολιτείες όπως η ολιγαρχία και οι άλλες είναι επιεικείς η δημοκρατία είναι η χειρίστη ενώ αν είναι φαύλες είναι η αρίστη. εμείς όμως θεωρούμε όλες αυτές εντελώς εξημαρτημένας και δεν είναι σωστό να λέμε ότι η ολιγαρχία είναι καλύτερη από κάποια άλλη πολιτεία: είναι ολιγώτερο φαύλη» (Πολιτικά 4, 1289β 5-11.
[13] Πολιτικά 3, 1287β 39-41.
[14]Jones, “The Athenian democracy and its critics”, Athenian democracy 1989, pp.41-72
[15] ελευθερίας δε εν μεν το εν μέρει άρχεσθαι και άρχειν (Πολιτ. 6, 1317β 2-3). Δύο γαρ έστιν οίς η δημοκρατία δοκεί ωρίσθαι, τω το πλείον είναι κύριον και τή ελευθερία. το μεν γαρ δίκαιον ίσον δοκεί είναι, ίσον δ’ ό τι άν δόξη τω πλήθει, τούτ’ είναι κύριον, ελεύθερον δε και ίσον το ό τι άν βούληταί τις ποιείν. ωστε ζή εν ταις τοιαύταις δημοκρατίαις έκαστος ως βούλεται, και εις ό χρήζων, ως φησιν Ευριπίδης (Πολιτικά 4, 1310α 28-34..
[16] 6,1317β 14-15: το ζήν ως βούλεται τις τούτο γαρ της ελευθερίας έργον είναι φασίν, είπερ του δούλου όντος το ζήν μή ως βούλεται. 5, 1310α 38: ελεύθερον δε (και ίσον) το ότι άν βούληταί τις ποιείν.
[17] Εν δε ταις δημοκρατίαις ταις μάλιστα είναι δοκούσαις δημοκρατικαίς τουναντίον του συμφέροντος καθέστηκεν, αίτιον δε τούτου ότι κακως ορίζονται το ελεύθερον (Πολιτ. 5, 1310α 26-28)
[18] Πολιτ. 5, 1310α 30-35: Τούτο δ’ εστί φαύλον. ου γαρ δεί οίεσθαι δουλείαν είναι το ζήν προς την πολιτείαν, αλλά σωτηρίαν.
[19] Και γάρ το δίκαιον το δημοτικόν το ίσον έχειν εστί κατά αριθμόν αλλά μή κατ’ αξίαν, τούτου δ’ όντος του δικαίου το πλήθος αναγκαίον είναι κύριον, και ό,τι άν δόξη τοις πλείοσι, τούτ’ είναι το δίκαιον ( Πολιτ. 6, 1317β 3-7).
[20] Πολιτ. 3, 1280α 10-24. και 5, 1301α 28-36.
[21] Πολιτ. 6, 1319α24-28: τα δ’ άλλα πλήθη πάντα σχεδόν, εξ ών αι λοιπαί δημοκρατίαι συνεστάσι, πολλώ φαυλότερα τούτων. ο γαρ βίος φαύλος, και ουθέν έργον μετ’ αρετής ών μεταχειρίζεται το πλήθος τό τε των βαναύσων και το των αγοραίων ανθρώπων και το θητικόν. Επίσης Πολιτ. 6, 1319β31-32: ήδιον γαρ τοις πολλοίς το ζήν ατάκτως ή το σωφρόνως. Πρβλ. Πολιτ. 7, 1328β39-1329α2.
[22] Πολιτικά 3, 1280α10-24. 5, 1301α28-36.
[23] Αθ. Πολ. 41,2. Πολιτ. 4, 1292α4-6: έτερον είδος δημοκρατίας τάλλα μεν ταυτά, κύριον δ’είναι το πλήθος και μη τον νόμον. 4, 1292α15-18: ο δ’ούν τοιούτος δήμος, άτε μόναρχος ών, ζητεί μοναρχείν δια το μή άρχεσθαι υπό νόμου, και γίνεται δεσποτικός. 4, 1292α 23-25: αίτιοι δ’εισί του είναι τα ψηφίσματα κύρια αλλά μή τους νόμους. 4, 1292α 30-32: ευλόγως δε άν δόξειεν επιτιμάν ο φάσκων την τοιαύτην είναι δημοκρατίαν ού πολιτείαν όπου γαρ μή νόμοι άρχουσιν, ούκ έστι πολιτεία. Πρβλ. 4, 1292β-1293α.
[24] 2, 1274a1κ.ε. Επίσης 3, 1279α13-15: νύν δε δια τας ωφελείας τας από των κοινών και τας εκ της αρχής βούλονται συνεχώς άρχειν. 4,1292α18-19.
[25] Αριστ. Πολιτ. 3, 1279α21-23
[26] Αριστ. Πολιτ. 3, 1279α21-23. 2, 1266α1-3: εν δε τοις νόμοις [του Πλάτωνος] είρηται τούτοις ως δέον συγκείσθαι την αρίστην πολιτείαν εκ δημοκρατίας και τυραννίδος, άς ή το παράπαν ούκ άν θείη τις πολιτείας ή χειρίστας πασών. Σημειωτέον ότι αν και η τυραννίς είναι εκ των χειρίστων πολιτειών εν τούτοις ο Αριστοτέλης προτείνει με άψογο ρεαλιστικό και απολύτως μη ηθικό τρόπο μέτρα και συμβουλές για την σωτηρία της και την διατήρησή της. Αυτό γίνεται «ψυχρά» και «θετικά» στο ενδέκατο κεφάλαιο του Πέμπτου βιβλίου των Πολιτικών, και όχι στο Εκτο βιβλίο όπως αναφέρει ο Καστοριάδης στα Σταυροδρόμια του Λαβυρίνθου, σ. 335, σημ. 24.
[27] D. Whitehead “A tale of two politeiai”, in Aristote et Athenes (ed. P. Pierart), Paris 1993, p. 25 sq. Αντίθετη άποψη έχει ο P.J.Rhodes in Aristotle The Athenian constitution, p.18.
[28] βλ. “introduction” in Aristote Constitution d’ Athenes, CUF, Paris 1985, p. XII sqv. Επίσης Kurt von Fritz – Ernst Kapp, Aristotle’s constitution of Athens and related texts, New York 1950, p. 30.
[29] Αριστ. Αθ. Πολιτ. 26,1: μετά δε ταύτα συνέβαινεν ανίεσθαι μάλλον την πολιτείαν δια τους προθύμως δημαγωγούντας.
[30] Αριστ. Αθ. Πολιτ. 26,2: τα μεν ούν άλλα πάντα διώκουν ουχ ομοίως και πρότερον τοις νόμοις προσέχοντες.
[31] Αριστ. Αθ. Πολ. 26,1. 28.
[32] Αριστ. Αθ. Πολιτ. 28,3. 34,1.
[33] Αριστ. Αθ. Πολιτ. 5-12. Στο 11 γράφει χρακτηριστικά: …σώσας την πατρίδα και τα βέλτιστα νομοθετήσας.
[34] Burdeau , "La constitution d' Athenes", in M.A. Sinaceur, Aristote aujourd’ hui, σ. 346.
[35] Ολιγαρχίαν τε γαρ καταλύσαι λίαν άκρατον ούσαν, και δουλεύοντα τον δήμον παύσαι, και δημοκρατίαν καταστήσαι την πάτριον, μείξαντα καλως την πολιτείαν. είναι γαρ την μεν Αρείω πάγω βουλήν ολιγαρχικόν, το δε τας αρχάς αιρετάς αριστοκρατικον, τα δε δικαστήρια δημοτικόν (2, 1273β 36-41).
[36] Αριστ. Πολιτικά 2, 1274α15-21.
[37] Βλ. προηγουμένως σημ. 35 και 36.
[38] H ύπαρξη της μεσαίας τάξεως αποτυπώνεται μεταξύ άλλων και στην ποίηση των Θεογνιδείων, στην οποία συναντάμε την ιδεολογική σύγκρουση μεταξύ των ευγενών και της ανερχόμενης μεσαίας τάξεως. Για μία συζήτηση για τα προβλήματα της μεσαίας τάξεως στην εποχή του Σόλωνος βλ. Δ. Κυρτάτα, «Ιστορικές πηγές και θεωρητικά συμπεράσματα», Κατακτώντας την αρχαιότητα, Πόλις, Αθήνα, 2002, σσ. 133-147.
[39] Αριστ. Αθ. Πολτ. 28, 32, 33, 36.
[40] Εν συγκρίσει προς τον Κριτία ο Θηραμένης δύναται βεβαίως να χαρακτηρισθεί μετριοπαθής και γι αυτό και θανατώθηκε από αυτόν.
[41]Πολιτικά 4, 1293β33-34. Και όχι μίξις δημοκρατίας και αριστοκρατίας όπως αναφέρει ο Καστοριάδης («Αξία, ισότητα, δικαιοσύνη…», Σταυροδρόμια του Λαβυρίνθου, όπ. π., σ. 333, σημ. 23). Βεβαίως η ολιγαρχία είναι παρέκβαση της αριστοκρατίας αλλά ο Αριστοτέλης εδω αναφέρεται σαφώς στην ολιγαρχία.
[42] Πολιτ. 4, 1294β 1-5
[43]Ανεφέρθη ήδη στο πρώτο μέρος πιο πάνω. Βλ και Πολιτικά 6, 1319α 24-30.
[44] Πολιτ. 4, 1294β 6-13. Είναι εδεικτικο ότι ο τροπος αυτος χαρακτηρίζεται στο ίδιο χωρίο και ως αριστοκρατικος.

Ο ΠΟΛΕΜΙΟΣ ΤΗΣ ΕΥΤΕΛΟΥΣ ΕΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, Κ. ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 23/03/2008

Ο πολέμιος της ευτελούς επικοινωνίας

Πολύ καλά κάνουμε όλοι μας και συχνά πυκνά ψέγουμε την παρακμιακή δημοσιογραφία επισημαίνοντας τις πράγματι τεράστιες διαστάσεις που έχει προσλάβει το τελευταίο διάστημα. Η κριτική, όμως, όλες οι κριτικές, πρέπει κάπου να καταλήγουν: ανάλυση χωρίς συμπεράσματα, χωρίς ένα κάποιο επιχειρησιακό σκέλος το οποίο να διεκδικεί δεσμευτικότητα, είναι ανάλυση κολοβή. Επιπλέον - και αυτό είναι το χειρότερο - η συνεχής αλλά μετέωρη διεκτραγώδηση ενός φαινομένου, σταδιακά αλλά αδήριτα, αυτοεκπίπτει από κριτική σε γκρίνια. Αντί να εμπνέει αντιδράσεις καυτηριάζοντας τα κακώς κείμενα, καταλήγει να μας εξοικειώνει με αυτά, προσδίδοντάς τους μάλιστα και μιαν επίφαση κανονικότητας (υπαινισσόμενη ότι αφού η παρακμή είναι πανταχού παρούσα, ίσως να είναι και αναπόφευκτη). Ενώ η πραγματική κριτική προετοιμάζει λύσεις, η γκρίνια αποτελεί μέρος του προβλήματος - ένας ενισχυτικός συντελεστής του παρακμιακού κύκλου.

* Η άνοδος της ασημαντότητας...

Η κατίσχυση της μιντιακής (κυρίως τηλεοπτικής) ευτέλειας έχει βαθιές και ποικίλες καταβολές. Σε ένα από τα τελευταία έργα του με τον χαρακτηριστικό τίτλο Η άνοδος της ασημαντότητας (Paris, Seuil 1996 Αθήνα, Υψιλον, 2000), ο Κορνήλιος Καστοριάδης (η πνευματική κληρονομιά του οποίου τιμήθηκε σε εκδήλωση που έγινε στο Γαλλικό Ινστιτούτο την περασμένη Τρίτη) υποστήριξε ότι αυτό το οποίο κυρίως χαρακτηρίζει τα σημερινά ΜΜΕ είναι η προβολή του ευτελούς συνδυαστικά με τον ευτελισμό αυτού που είναι σοβαρό. Οι επιπτώσεις είναι πολλαπλές και αλληλένδετες: πλήττεται η αισθητική μας, υπονομεύονται οι αναλυτικές μας κατηγορίες, σχετικοποιούνται τα ηθικά μας πρότυπα. Για τον Καστοριάδη όμως η πιο σοβαρή επίπτωση συνίσταται στη συνδυασμένη υπονόμευση της κριτικής δυνατότητας των ανθρώπων: στην πρόκληση μιας γενικευμένης κρίσης της κριτικής. Εύγλωττο παράδειγμα αποτελούν τα πρόσφατα σκάνδαλα. Η πρόσληψή τους μέσα από ένα κραυγαλέα σκανδαλοθηρικό πρίσμα όχι μόνο στη διαλεύκανσή τους δεν οδήγησε, αλλά - το ακριβώς αντίθετο - διαμόρφωσε όρους για τη σταδιακή απάλειψή τους από τη δημόσια σφαίρα. Την ώρα που τα πάσης φύσεως ΜΜΕ κερδοσκοπούσαν ψαρεύοντας στα θολά νερά, οι φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί κατάφερναν να μεταθέσουν (αν όχι να αποσείσουν) τις ευθύνες τους. Η διελκυστίνδα ωστόσο μεταξύ σκανδαλοθηρίας και κουκουλώματος δεν πρέπει διόλου να εκπλήσσει. Τίποτε δεν ευνοεί περισσότερο τη συγκάλυψη ενός σκανδάλου από τον προηγούμενο ευτελισμό του.

* ...και η ευθύνη της πολιτικής

Η ανάλυση του Καστοριάδη γίνεται καλύτερα κατανοητή αν ληφθεί υπόψη το ευρύτερο πλαίσιο εντός του οποίου ανακύπτουν τα προβλήματα που καυτηριάζει. Η κατίσχυση της ασημαντότητας αποτελεί σύμπτωμα ελλείπουσας κοινωνικής αυτονομίας: του γεγονότος ότι, παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις, οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί όπως τους γνωρίζουμε δεν δίνουν τελικά στις κοινωνίες τη δυνατότητα της έλλογης αυτορρύθμισης. Νόμοι και κανόνες διαμορφώνονται βέβαια εσωτερικά, όμως αυτό που κυρίως χαρακτηρίζει τη διαδικασία παραγωγής και επιβολής τους είναι η αλλοτρίωση, η ετερονομία. Εύλογο είναι η κατάσταση αυτή να προκαλεί ανησυχία, όμως στον Καστοριάδη η κριτική δεν ξεπέφτει ποτέ σε γκρίνια. Σφοδρός πολέμιος όλων των νομοτελειακών αναγνώσεων της Ιστορίας, ο ιδρυτής του Socialisme ou Barbarie αναδεικνύει με το έργο του την τεράστια δύναμη της εμπρόθετης παρέμβασης -της ενεργού πολιτικής η οποία, καταγγέλλοντας τις θεσμικές παθογένειες, διεκδικεί την κοινωνική αυτονομία. Και είναι πράγματι έτσι. Το τελευταίο διάστημα δεν έχουμε μόνο σκάνδαλα, έχουμε και ένα πάνδημο διεκδικητικό ξέσπασμα.

Η διττή υφή της συγκυρίας φέρνει επιτακτικά στο προσκήνιο τις πολιτικές ευθύνες όσων αποσκοπούν στη δημοκρατική εμβάθυνση. Προϋπόθεση για να είναι αποτελεσματική η σημερινή διεκδίκηση είναι η ρητή σύνδεσή της με τις διάχυτες συστημικές παθογένειες. Το ερώτημα Πώς η ένδεια των κοινωνικών δαπανών συμβιβάζεται με τον πακτωλό των «ημέτερων» χρηματοδοτήσεων; είναι ένα πολιτικό ερώτημα.

Συμπέρασμα: Εύλογο είναι οι σκανδαλοποιοί να μεταθέτουν τις ευθύνες τους· όμως το πρόβλημα με την παρακμή των ΜΜΕ και τη διάχυτη διαφθορά της δημόσιας σφαίρας μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνον αν η διεκδικητική πολιτική σταθεί στο ύψος των δικών της ευθυνών.
Ο κ. Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, visiting fellow στο Πανεπιστήμιο του Cambridge (Clare Hall).

ΤΟ ΒΗΜΑ