Τρίτη 31 Ιουλίου 2012


 ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΝΑΞΟ ΕΙΝΑΙ:  

Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΠΑΡΧΑΙΝΤ
ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ
ΣΤΟΥΣ ΕΒΡΑΙΟΥΣ ΚΑΙ
ΣΤΟΝ ΝΕΛΣΟΝ ΜΑΝΤΕΛΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ

Πέμπτη 19 Ιουλίου 2012

Ελεύθεροι χώροι

Με αφορμή τα τραπεζάκια επαναδημοσιεύω ένα άρθρο μου σε τοπική εφημερίδα... τον Μάρτιο του 2008 

Δημόσιος χώρος είναι ο χώρος που είναι ανοικτός και προσβάσιμος σε όλους τους πολίτες ανεξάρτητα από την οικονομική και οικογενειακή τους κατάσταση, την μόρφωση και την υπόληψη που απολαμβάνουν μέσα στην κοινότητα που ζουν. Με λίγα λόγια, είναι ο ελεύθερος χώρος που η πρόσβαση σε αυτόν είναι απρόσκοπτη από όλους.

Τα τελευταία χρόνια όμως γινόμαστε μάρτυρες όλο και πιο συχνά της σταδιακής κατάληψης των ελεύθερων χώρων από ιδιώτες, που με την συναίνεση του Δήμου έναντι αμοιβής αποσκοπούν στην δημιουργία υπεραξίας. Μια κατάσταση που αντανακλάει τις προτεραιότητες και τις επιλογές των πολιτικών μας ταγών.

Η Δημοκρατία στηριζόταν στην πολλαπλότητα των απόψεων που με την σειρά τους στηρίζονταν στην πολλαπλότητα των αξιών, ο Καπιταλισμός όμως υποκατέστησε όλες  αυτές τις αξίες με αυτήν του χρήματος και ανάλογα με την «τιμή» που ορίζει για ένα «προϊόν» το μετατρέπει σε σπάνιο είδος με αποκλειστική χρήση κάποιας ελίτ, αν ανεβάσει την τιμή του ή αν κατεβάσει την τιμή του, το παράγει μαζικά και το ξευτελίζει.

Ο Καπιταλισμός μετατρέποντας, τον άνθρωπο σε εργαλείο, την εργασία σε εμπόρευμα προς πώληση και εκμετάλλευση, την φύση σε γη και την γη σε εμπόρευμα μετάτρεψε αυτόματα την φύση σε αντικείμενο κερδοσκοπίας και εκμετάλλευσης. Παρέδωσε στην απληστία του κεφαλαίου, στην ελευθερία της επιχείρησης, στους ιδιώτες και, στους τυφλούς νόμους της αγοράς και της κερδοφορίας, πολύ περισσότερα από την απλή ιδιοκτησία της γης, παρέδωσε ολόκληρο το ζωτικό περιβάλλον του ανθρώπου. Παρέδωσε ότι αποκαλούμε ποιότητα ζωής, διατροφή, υγεία, διασκέδαση, σκέψη, ελεύθερο χρόνο, αυτοπραγμάτωση, ηδονή, παιδεία και ελεύθερο χώρο. Αυτή η άνευ όρων παράδοση είναι η μεγαλύτερη εκμετάλλευση που έχει υποστεί ο  άνθρωπος μέχρι σήμερα, είτε το έχει συνειδητοποιήσει είτε όχι.

Αυτήν την πολιτική της ελεύθερης αγοράς σήμερα, την βιώνουμε και την νοιώθουμε στο πετσί μας προσπαθώντας να ανακαλύψουμε τους ελεύθερους χώρους, είτε, σε επίπεδο γειτονιάς είτε, σε επίπεδο πόλης και παραλίας. Μάταια όμως.

Η εμπορευματοποίηση έχει επιβληθεί παντού και φυσικά και στους ελεύθερους χώρους. Αποτέλεσμα της εμπορευματοποίησης των ελεύθερων χώρων πρώτα από το Κράτος και μετά από τους Δήμους είναι το ξεφύτρωμα κάγκελων, τεχνιτών εμποδίων που μοιάζουν με την φύση, ξύλινων, μεταλλικών ή πέτρινων περίβολων και φυσικά περγκόλων με τα ανάλογα τραπεζοκαθίσματα και τα πλαστικά για την προστασία των πελατών τους από τον άνεμο και την βροχή  (τι φοβερά και φονικά φαινόμενα αυτά, προσέχετε μην βραχείτε και μην σας χτυπήσει ο άνεμος), σε κάθε πλατεία και πεζόδρομο ή σε κάθε δρόμο που είναι λιγάκι πιο φαρδύς.

Ιδιωτικές ομπρέλες και ξαπλώστρες στις παραλίες με αποκλειστική διάθεση από λίγους για τους «εκλεκτούς» πελάτες τους είναι ένα συχνό φαινόμενο που έχει προκαλέσει και θα προκαλεί πάντα, τις ανάλογες αντιδράσεις από την πλευρά των αγανακτισμένων και αποκλεισμένων πολιτών. Μόνο δικαιώματα εισόδου στην θάλασσα δεν μας πουλάνε ακόμα.

Σήμερα η ενοικίαση των δημόσιων χώρων στους ιδιώτες είναι αποδεκτή σαν αναγκαία, αυτονόητη και δεδομένη, μια αντίληψη που είναι αποτέλεσμα της μεθοδευμένης συσκότισης από την πλευρά του κράτους της έννοιας του δημόσιου χώρου. Σήμερα πλέον αντί ο δημόσιος χώρος να είναι ο ελεύθερος χώρος που τον νοιώθουμε δικό μας, είναι ταυτισμένος με τον κρατικό χώρο. Αυτή η αυθαίρετη ταύτιση έγινε με σκοπό να διαχειριστεί το κράτος αποκλειστικά τον τρόπο διάθεσης των ελεύθερων χώρων και να σταματήσει την δημιουργία συνθηκών για την ανθρώπινη επικοινωνία, την ανταλλαγή απόψεων, τον διάλογο και την ισότιμη συμμετοχή στα κοινά.

Από την άλλη όπου η περιοχή δεν ενδείκνυται για τραπεζοκαθίσματα ή για ομπρέλες στην παραλία αφήνετε στο έλεος του αυτοκινήτου που έχει μετατραπεί σε πρώτη απειλή για την ύπαρξη, την ποιότητα και την έκταση, των ελεύθερων χώρων. Παρόλο, που όλοι γνωρίζουν ότι, ο πολεοδομικός σχεδιασμός πλέον γίνεται με βάση τα συμφέροντα της αυτοκινητοβιομηχανίας, όλοι γινόμαστε μάρτυρες μιας προπαγάνδας με μορφή διακηρύξεων από τους κυρίαρχους για καθαρό περιβάλλον και για φιλικές προς το περιβάλλον μετακινήσεις, την στιγμή που η δικτατορία της ιδιωτικής μετακίνησης επιβάλλεται με κάθε μέσο. Έτσι οι ελάχιστοι ελεύθεροι χώροι και πλατείες που υπάρχουν ή τσιμεντοποιούνται ή γκαραζοποιούνται ή στην καλύτερη περίπτωση βάζουν μια κούνια και μια τσουλήθρα και το ονομάζουν παιδική χαρά. Και αυτό θα συνεχίζεται όσο οι τεχνοκράτες πολεοδόμοι θα σχεδιάζουν πιστεύοντας ότι η κυκλοφορία είναι θέμα κίνησης αυτοκινήτων και όχι κίνησης ανθρώπων. Όσο ο σχεδιασμός τους θα γίνεται στα γραφεία της ελίτ, των πολιτικών, των εργολάβων και των πολιτικών μηχανικών άλλο τόσο οι ελεύθεροι χώροι θα αντιμετωπίζονται με αυτόν τον τρόπο.

Ακόμα και η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων στην Αθήνα δεν είναι τίποτα άλλο από ένα ατελείωτο μακρύ παζάρι που το μόνο που προσφέρει είναι ένα περίπατο για κατανάλωση σε κάθε άνθρωπο που μπορεί ή θα μπορέσει να καταναλώσει. Συνήθως όμως οι πλατείες και οι δημόσιοι χώροι είναι αποκομμένες μεταξύ τους χωρίς ίχνος σεβασμού στην αρχιτεκτονική ιστορία της κάθε πόλης και χωρίς πεζοδρόμια, με τα αυτοκίνητα να απειλούν την ζωή μας οποιαδήποτε στιγμή.

Και στην Νάξο το ίδιο συμβαίνει και ακόμα χειρότερα. Τα πεζοδρόμια ανύπαρκτα, ο περίπατος έχει καταντήσει ρίσκο, και η μετακίνηση με αυτοκίνητο έχει πλέον ξεπεράσει κάθε όριο ανοχής την ίδια στιγμή που η αναλγησία των «αρμόδιων» είναι σταθερή και εγκλωβισμένη από την γραφειοκρατία και την κεντρική διοίκηση. Και αναρωτιέμαι: πότε έγινε η τελευταία πλατεία της Νάξου; Θα ξαναφτιάξουν κάποτε  πλατείες ή ο ρόλος τους έχει ολοκληρωθεί και δεν είναι αναγκαίος; Η απάντηση τους είναι: αυτήν που θα έφτιαχναν στο λιμάνι και θα ήταν 21 στρέμματα εγώ και μερικοί άλλοι την σταματήσαμε και τώρα δεν πρέπει να ρωτάμε τέτοια πράγματα…

Όσο για το κυκλοφοριακό «ζήτημα» είναι ένα πρόβλημα που μου θυμίζει το γεφύρι της Άρτας: κάθε χρόνο το λύνουν και κάθε χρόνο «δένει» από μόνο του. Κάθε χρόνο το αντιμετωπίζουν τόσο ώστε να αναγκαστούν να πάρουν δραστικά μέτρα για την επόμενη χρονιά. Το παράδοξο σε αυτή την κατάσταση είναι ότι: σε αυτό το θέατρο του παραλόγου συμμετέχουν οι ίδιοι και οι ίδιοι άνθρωποι κάθε φορά. Δεν εννοώ τα ίδια πρόσωπα γιατί αυτά έχουν αλλάξει αρκετές φορές, εννοώ τον ίδιο τύπο πολιτικού-ανθρώπου που δεν τον ενδιαφέρει η «λήψη μέτρων» για το κυκλοφοριακό καθαυτό αλλά η χρησιμοποίηση του κυκλοφοριακού προβλήματος προκειμένου να αναπτύξει «πελατειακές σχέσεις» με τους κατοίκους, τους επαγγελματίες και τις διάφορες συντεχνίες από την μια και από την άλλη να χρησιμοποιήσει τα όποια «μέτρα» του υποδείξουν οι «σχέσεις» αυτές για να παραμείνει στην τοπική εξουσία σαν διακεκριμένο και επιτυχημένο άτομο. Μήπως τελικά χρειαζόμαστε και κανένα τεχνοκράτη στο δημοτικό συμβούλιο; Μήπως είναι απαραίτητο να εκλέξουμε κανένα δικηγόρο, κανένα αρχιτέκτονα,  κανένα πολιτικό μηχανικό και κάποιες άλλες επιστημονικές ειδικότητες όπως ιατρούς, πολιτικούς επιστήμονες και καθηγητές που εξαιτίας της μόρφωσης τους και της ενσωμάτωσης τους, στο σύστημα, θα εφαρμόσουν τις λύσεις που το ίδιο το σύστημα προτείνει; Μήπως χρειαζόμαστε και κάποιους ξενοδόχους καθώς και τους προέδρους των διάφορων συντεχνιών που με την πείρα τους θα συμβάλλουν για να λυθεί ανιδιοτελώς το κυκλοφοριακό πρόβλημα και όχι μόνο; Αν υπήρχαν όλοι οι παραπάνω «κοινωνικοί εταίροι» στo δημοτικό μας συμβούλιο δεν θα  αντιμετωπίζαμε τέτοιες καταστάσεις. Προτείνω λοιπόν να εκλέξουμε τεχνοκράτες,  επιστήμονες και διανοούμενους από την Νάξο που σε αγαστή συνεργασία με τους προέδρους των επαγγελματικών φορέων θα σκύψουν πάνω από αυτά τα προβλήματα μας και θα δώσουν λύσεις θαυμαστές…

Και συνεχίζω με τους ελεύθερους χώρους και με τις κάμερες που τοποθετούν για την «προστασία» των πολιτών που επισκέπτονται τους χώρους αυτούς. Η τοποθέτηση καμερών στους ελεύθερους χώρους έχει ένα και μοναδικό στόχο: την δημιουργία «καθαρών» πόλεων. Την απομάκρυνση δηλαδή των διαφορετικών ατόμων από τους χώρους αυτούς με την δικαιολογία ότι δεν ταιριάζουν στην εικόνα της εκάστοτε πόλης.

Σε αλκοολικούς, ναρκομανείς, μετανάστες και άστεγους δεν επιτρέπεται να λερώνουν την εικόνα της καθαρής πόλης, όπως την περίοδο των Ολυμπιακών αγώνων εξαφάνισαν όλα αυτά τα «απόβλητα» από το κέντρο των πόλεων όπου γινόταν αγωνίσματα.

Οι αντινομίες και οι αδυναμίες του συστήματος δεν πρέπει να φαίνονται. Πρέπει να κουκουλώνονται και να κρύβονται και όπως ακριβώς, το κατοικίδιο ή το εργαστηριακό ζώο, που ζει, με ελεγχόμενη δίαιτα, σε ελεγχόμενο περιβάλλον και αδυνατεί, να επιβιώσει ελεύθερα, έτσι και οι κυρίαρχοι ελέγχουν την διατροφή και το περιβάλλον μας, προετοιμάζοντας ένα νέο είδος ανθρώπου που θα νοιώθει άβολα στην φύση, αν δεν νοιώθει ήδη και,  θα θεωρεί αυτονόητο ένα στρατιωτικό αστυνομο-κρατούμενο καθεστώς που θα ορίζει και θα καθορίζει την ζωή του. Τα εργαστηριακά ζώα θα γίνουν, αν δεν έχουν γίνει, τα πρότυπα μας. Ασφάλεια,  καθαρότητα, νομιμότητα και τάξη, το λένε. 

Και τελειώνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι, παρατηρώντας την Νάξο, θα διαπιστώσουμε, πρώτα την υποβάθμιση του κέντρου και δεύτερον, την προαστιοποίηση της Χώρας: ο κόσμος μένει στα προάστια και εργάζεται στο κέντρο. Αυτό θα το κατανοούσα, δεν θα το αποδεχόμουνα, αν μέναμε σε μια πόλη, όχι στην Νάξο.

Το ζήτημα των ελεύθερων χώρων και κατά συνέπεια της ποιότητας ζωής, δεν είναι θέμα που θα επιλύσουν οι τεχνοκράτες και οι ειδήμονες, που είναι εξαρτημένοι από τους κυρίαρχους, αντίθετα είναι θέμα πολιτικό που σημαίνει: ποιοι αποφασίζουν για την ζωή σε μια πόλη σε ένα χωριό σε μια συνοικία.

Οι ελεύθεροι χώροι που συμπίπτουν με τους δημόσιους χώρους και δεν ταυτίζονται με τους κρατικούς, είναι οι χώροι των πολιτικών αποφάσεων.

Δυστυχώς σήμερα οι πολιτικές αποφάσεις,  παίρνονται μέσα σε στενά και αποστειρωμένα γραφεία, με αποτέλεσμα, να δημιουργούν ανάλογους κρατικούς- δημόσιους αποστειρωμένους χώρους στις πόλεις μας όπου η ανάγκη για επικοινωνία, για ησυχία, για  πρωτοβουλία, ελευθερία και ανοικτούς χώρους είναι αδύνατη και εξαφανίζεται σιγά-σιγά.

Ίσως οι ελεύθεροι χώροι να γίνουν ένας πόλος αντίστασης, αλλά και συσπείρωσης των κατοίκων της Νάξου και όλης της Ελλάδας ενάντια στην χωρίς όρια κρατικοποίηση και  ιδιωτικοποίηση ενός κοινού αγαθού.

Μια καλή αρχή θα ήταν να εξαφανιστούν τα πλαστικά, τα ηχεία, οι σόμπες, οι τηλεοράσεις και οι σταθερές κατασκευές από τους δημόσιους χώρους και να περιοριστούν τα τραπεζοκαθίσματα μπροστά στο κάθε κατάστημα μεγαλώνοντας ταυτόχρονα τον πεζόδρομο. Όσο για τις παραλίες και τις ομπρέλες να μειωθεί ο χώρος που καταλαμβάνουν και να τις ενοικιάζει ή να τις προσφέρει δωρεάν ο Δήμος. Όλα αυτά βέβαια δεν «γίνονται» από μόνα τους, αυτά τα κερδίζουμε εμείς με τους αγώνες μας.  

Τρίτη 17 Ιουλίου 2012

ΣΩΣΤΕ ΤΟ ΝΕΡΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ!




Εμπειρία από άλλες χώρες έχει καταδείξει ότι η ιδιωτικοποίηση του νερού έχει οδηγήσει σε εκτίναξη των τιμών και σε ορισμένες περιπτώσεις σε κίνδυνο της δημόσιας υγείας και ευημερίας. Η πρόσβαση στο νερό είναι ανθρώπινο δικαίωμα (ΟΗΕ 2010).

Οι διεθνείς συνθήκες θεωρούν το νερό ως δημόσιο αγαθό και όχι εμπόρευμα, το οποίο μπορεί η οποιαδήποτε πολυεθνική να υφαρπάξει και να εκμεταλλευτεί, βασισμένη σε “μνημόνια”.
Καλούμε το κοινό να λάβει μέρος στην καμπάνια υπογραφής του αιτήματος προς την ελληνική κυβέρνηση, η οποία καταδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος. Παράλληλα, καλούμε τα μέλη των κομμάτων να προστατέψουν την υγεία τους και αυτή των παιδιών τους και να απαιτήσουν να ακυρωθεί κάθε συμφωνία με την αρπακτική γαλλική πολυεθνική Suez Lyonnaise des Eaux, η οποία από όπου έχει περάσει έχει αφήσει συντρίμια και θύματα, καθώς το μόνο μέλημα της είναι ο πολλαπλασιασμός της τιμής των υδάτων και η εξοικονόμιση πόρων μέσω της μείωσης της ποιότητας του παρεχόμενου νερού. Τα παραδείγματα από όλο τον κόσμο είναι πολλά (δείτε το συνοδευτικό κείμενο της καμπάνιας για να ενημερωθείτε) και όλες οι χώρες είχαν παρόμοια εμπειρία. Η Suez εμφανίζεται σε όλες τις χώρες που είχαν σχέση με το ΔΝΤ και παρουσίασαν οικονομικά προβλήματα ή σε χώρες που ασπάστηκαν το νεοφιλελευθερισμό, όπως η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία. Το τίμημα ήταν μεγάλο και σε πολλές περιπτώσεις η Suez αποβλήθηκε από τις χώρες στις οποίες είχε εισέλθει.

Κι όμως, η ελληνική κυβέρνηση οδηγεί τα πράγματα προς αυτή την κατεύθυνση, αγνοώντας το δημόσιο συμφέρον, καθώς έχει υποκείψει αμαχητί στους εκβιασμούς και τις πιέσεις.
Ήλθε η σειρά των πολιτών να αντιδράσουν και να εμποδίσουν την Suez από το να πατήσει το πόδι της στη χώρα μας. Για αυτό σας καλούμε να υπογράψετε την αίτηση και να βάλετε ένα λιθαράκι στον αναλέητο πόλεμο που έρχεται. Το τίμημα είναι η υγεία, η ζωή σας, αλλά και αυτή των παιδιών σας.

Δευτέρα 9 Ιουλίου 2012

Η ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΟΝ Κ. ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ


[δημοσιεύθηκε στην Νέα Κοινωνιολογία, αρ.44, Ανοιξη, 2008]

ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
Δρ. Φιλοσοφίας

Η ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΟΝ Κ. ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ

To 2007 συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από τον θάνατο του Κ. Καστοριάδη και δικαίως έγιναν εκδηλώσεις σε πολλές χώρες για τον μεγάλο στοχαστή. Στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε ένα συνέδριο με τίτλο «Ο στοχαστής της αυτονομίας» (Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών, 2-4 Νοεμβρίου 2007). Δεν υπάρχει ίσως καλύτερος τρόπος για να τιμηθεί ένας στοχαστής, από το να συζητηθεί κριτικά το έργο του. Μια καλή εισαγωγή σε αυτή τη συζήτηση θα ήταν η υπενθύμηση ορισμένων στοιχείων από το βασικό βιβλίο του, που άνοιξε νέους ορίζοντες στη φιλοσοφική και πολιτική σκέψη.

Πράγματι "Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας", Αθήνα, 1981 (L' institution imaginaire de la societe, Paris, 1975, εφεξής ΦΘΚ) που καθιέρωσε τον Καστοριάδη ως έναν μεγάλο στοχαστή είναι απο τα σημαντικώτερα έργα του εικοστού αιώνα. Στις σελίδες της –πάνω απο πεντακόσιες πυκνογραμμένες- οικοδομείται μια καινούργια αντίληψη για τη θέσμιση, την ιστορία και την κοινωνία, μια καινούργια οντολογία. Για να οικοδομηθεί όμως αυτή πρέπει να ανατρέψει τις βασικές κατηγορίες της κληρονομημένης ελληνοδυτικής σκέψεως, απο τις απαρχές της στην αρχαία Ελλάδα και, δια μέσου του Καντ, Χέγκελ και Μάρξ να φθάσει έως τον Χάιντεγκερ και τις θεωρίες των στρουκτουραλιστών του 20ου αι. Οπως φαίνεται, το έργο είναι βαρύ και δύσκολο και μάλλον υπόθεση πολλών συγγραφέων, αλλά ο Καστοριάδης αποδεικνύεται χαλκέντερος, αφού καταφέρνει να διεξέλθει όχι μόνο τις σημαντικώτερες απόψεις από την ιστορία της φιλοσοφίας αλλά και ποικίλους επιστημονικούς τομείς και κλάδους: Μαθηματικά, Γλωσσολογία, Ψυχανάλυση, Οικονομία, Κοινωνιολογία, Εθνολογία.

Στο πρώτο μέρος της ΦΘΚ ασκεί κριτική στην θεωρία του Μαρξ και ανασκευάζει τις εσφαλμένες αντιλήψεις που επεκράτησαν επί δεκαετίες, αντιλήψεις που αφορούν την κοινωνία, την ιστορία, το ανθρώπινο πράττειν και την πολιτική. Αποδεικνύει ότι ο ιστορικός υλισμός είναι ανίκανος να κατανοήσει την κοινωνία και την ιστορία, αφού συνδέει μηχανικώς τις τεχνικο-οικονομικές συνθήκες με την δημιουργία της κοινωνίας και των θεσμών. Μετατρέπει δηλαδή η μαρξική θεωρία την ανάπτυξη της τεχνικής και της οικονομίας σε κινητήρα της ιστορίας. Ενα άλλο αρνητικό σημείο της μαρξικής θεωρίας είναι η απολυτοποίηση των λογικών κατηγοριών που εισήγαγε για να αναλύσει την κοινωνία του 19ου αι. Επιβάλλει τις κατηγορίες αυτές και κυρίως τον οικονομικό παράγοντα σε όλες τις προηγούμενες ιστορικές περιόδους. Ο οικονομία και η παραγωγή καθορίζει, κατά τον Μάρξ, τη διαμόρφωση και την εξέλιξη των παραγωγικών και κοινωνικών σχέσεων. Αμεση συνέπεια είναι η απολυτοποίηση της θεωρίας, η αναγωγή της σε επιστήμη και ο εγκλωβισμός της πραγματικότητας σε αυτήν – δηλαδή ο εκφυλισμός της σε ιδεολογία.

Εν συνεχεία ο Καστοριάδης προσπαθεί να απελευθερώσει την θεωρία και την πράξιν απο τα ολέθρια δεσμά του μαρξισμού και να της ξαναδώσει την ζωντάνια και την δύναμη, προσπαθεί να ξανασκεφθεί σε άλλες βάσεις την κοινωνία, την ιστορία, τη θέσμιση και την πολιτική. Ειδικώς διασαφηνίζονται οι όροι που απετέλεσαν το ιερό πιστεύω των μαρξιστών και των κομμουνιστών, όπως ‘επανάσταση’ ή ‘σοσιαλισμος’, οι οποίοι έχουν ένα ειδικο νόημα στον Καστοριάδη και δεν πρέπει να συγχέονται ούτε με το νόημα που είχαν την εποχή εκείνη (δεκαετία ’50 και ’60), ούτε με το αγοραίο νόημα που έχουν σήμερα, στην ιδεολογία των κομμουνιστικών, σοσιαλιστικών, ή αριστερίστικων σχηματισμών. Αλλωστε στο μεταγενέστερο δεύτερο μέρος του βιβλίου, οι επίμαχοι όροι έχουν απαλειφθεί ή αντικατασταθεί από άλλους. Ηδη απο την δεκαετία του ’50 ο Καστοριάδης έχει συλλάβει και επεξεργασθεί την έννοια της αυτοοργάνωσης, της αυτοδιαχείρησης και της άμεσης δημοκρατίας, που συνιστούν τη βάση της αυτονομίας. Την ιδέα αυτή αντιπαραθέτει στη γραφειοκρατία Ανατολής και Δύσεως και στο κυρίαρχο δυτικό κοινοβουλευτικό πολίτευμα.

Ο Καστοριάδης στη ΦΘΚ εισάγει μια καινούργια οντολογία με κύριο άξονα την φαντασία, το ριζικό φαντασιακό όπως το αποκαλεί, το οποιο είναι στην βάση κάθε ανθρώπινης δημιουργίας. Η κοινωνία είναι αυτοθέσμιση και δη φαντασιακή, με την έννοια ότι η ίδια δημιουργεί το είναι της όχι ορθολογικως ή αντιγράφοντας την πραγματικότητα, αλλά επινοώντας και δημιουργώντας καινούριες μορφές και θεσμούς που δεν έχουν προϋπάρξει πουθενά αλλού. Ομοίως η ιστορία είναι ποίησις, γένεση οντολογική νέων ειδών, νέων μορφών, δημιουργία εκ του μηδενός – χωρίς αυτό να σημαίνει δημιουργία εντός του μηδενός και με το μηδέν.

Με τον τρόπο αυτό ο Καστοριάδης προβαίνει στην ανάδειξη ενός νέου οντολογικού τρόπου του είναι, του κοινωνικου-ιστορικού, που συγκροτείται απο τις κοινωνικές φαντασιακές σημασίες. Αυτές δημιουργούν τους θεσμούς, την οργάνωση και την συνοχή της κοινωνίας. Αποτελούν οντολογικές δημιουργίες οι οποίες δεν δύνανται να εξηγηθούν με βάση τις κατηγορίες της κληρονομημένης σκέψεως (λ.χ. τις κατηγορίες της καθοριστικότητας, της αιτιότητας, της λογικής συναγωγής, κ.α).
Για αυτό και η σκέψη αυτή στάθηκε ανίκανη να συλλάβει τον ιδιαίτερο τρόπο του είναι του κοινωνικού-ιστορικού. Πράγματι τα μόνα σχήματα και εργαλεία που έχει η σκέψη αυτή για να το συλλάβει είναι το υποκείμενο (συνείδηση), το αντικείμενο (πράγμα) και η έννοια (ιδέα). αλλά το κοινωνικό-ιστορικό δεν είναι ούτε υποκείμενο, ούτε πράγμα ούτε έννοια, αλλά ούτε και σύνολο υποκειμένων, πραγμάτων ή εννοιών. Το κοινωνικο-ιστορικό είναι μάγμα κοινωνικών φαντασιακών σημασιών. Αυτήν την φαντασιακή διάσταση υπέταξε και ακρωτηρίασε η ελληνοδυτική σκέψη από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη έως τον Καντ, τον Μάρξ και τον Χάιντεγκερ.

Η φαντασιακή αυτή διάσταση, ως δυνατότητα ταυτοχρόνως και του ατόμου και του κοινωνικο-ιστορικού ανοίγει τον ορίζοντα στην δημιουργία – είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο. Το σημαντικό είναι ότι η ανάδυση μιας άλλης κοινωνίας, μιας αυτόνομης κοινωνίας είναι δυνατή και εξαρτάται απο την θέληση, την δράση και την φαντασία των ανθρώπων. Οι άνθρωποι με τη συλλογική τους δράση δύνανται να θέσουν το αληθές κοινωνικό και πολιτικό πρόταγμα της αυτονομίας. Το πρόταγμα αυτό είναι αδιανόητο χωρίς την απελευθέρωση από κλειστές ιδεολογίες και εσχατολογικές θεωρίες, όπως ο μαρξισμός και οι θρησκευτικές σωτηριολογίες. Η θρησκεία είναι για τον Κ. Καστοριάδη ο κατ’εξοχήν αντιπρόσωπος της ετερονομίας, διότι συγκαλύπτει την πραγματικότητα και την ανθρώπινη θνητότητα, κηρύσσοντας την αυταπάτη της επουράνιας ανταμοιβής μετά θάνατον. Και εδώ βρίσκεται μιά σημαντική πλευρά του αιτήματος της αυτονομίας: η αληθής δημοκρατία, καθώς και η φιλοσοφία, αποκλείει το ιερό και το θέσφατο, απαιτεί να αναγνωρίσουν και να αποδεχθούν οι άνθρωποι ότι είναι θνητοί, δηλαδή ότι δεν υπάρχει αθανασία, «μετά θάνατον ζωή». Πράγμα ίσως δύσκολο, αλλά είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσουν να εξέλθουν από την εσωτερικευμένη και θεσμισμένη ετερονομία, έτσι ώστε να ζήσουν ως αυτόνομοι, να αντιμετωπίσουν τους άλλους ως αυτόνομους και να επιτρέψουν έτσι την δημιουργία μιας αυτόνομης κοινωνίας.

Αυτή η κοινωνία είναι εφικτή για τον Καστοριάδη και όχι παραλήρημα, φαντασίωση ή ουτοπία, διότι στηρίζεται στην ιστορική μερική πραγμάτωσή της στις πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας, στις οποίες έχουμε για πρώτη φορά την ανάδυση του προτάγματος της αυτονομίας με τη δημιουργία ταυτοχρόνως της φιλοσοφίας και της δημοκρατίας. Το πρόταγμα αυτό κάνει την επανεμφάνισή του μετά από αιώνες στην Δυτικη Ευρώπη με την Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό και τις επαναστάσεις του 17ου και 18ου αιώνα, που δημιούργησαν ένα άλλο τοπίο και νέες προοπτικές.

Το πρόταγμα αυτό υφίσταται βεβαίως σήμερα έκκλειψη στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, της ασημαντότητας και του γενικευμένου κομφορμισμού. Η επανεμφάνισή του είναι πάντα δυνατή, εξαρτάται από την θέληση, την επιθυμία και την δράση των ανθρώπων. Για να επιτευχθεί όμως αυτό θα πρέπει οι άνθρωποι να χειραφετηθούν από τις ιδεολογικές θεωρίες, τις θρησκευτικές ψευδαισθήσεις, τις κομματικές αγκυλώσεις και τις αυταπάτες της αντιπροσώπευσης για να αρχίσουν να σκέπτονται και να πράττουν διαφορετικά. Είναι ο μόνος δρόμος.

Τρίτη 3 Ιουλίου 2012


Κυβερνώσα Αριστερά, και Απονομιμοποίηση.





Η επιστολή Σαμαρά που στάλθηκε στους αρχηγούς των κρατών της ΕΕ διαμέσου του προέδρου της δημοκρατίας, αποδεικνύει τις προθέσεις της νέας κυβέρνησης. Το σημαντικότερο μήνυμα της επιστολής, είναι ότι η κυβέρνηση της ελληνικής τρόικας, διαμέσου του πρωθυπουργού της, μετακινείται ένα βήμα πιο πέρα από τις προηγούμενες κυβερνήσεις του μνημονίου. Γίνεται μνημονιακότερη του μνημονίου.
Όπως αναφέρεται: «Η νέα κυβέρνηση της Ελλάδας αποδέχεται την ιδιοκτησία του προγράμματος σταθεροποίησης και είναι πλήρως δεσμευμένη στους στόχους, στους αντικειμενικούς σκοπούς και σε όλες τις βασικές πολιτικές του Προγράμματος.».
Και ποια είναι η πρώτιστη πολιτική του προγράμματος; Όπως διευκρινίζεται από την επιστολή: «Θα επιταχύνω την εφαρμογή του Προγράμματος με έμφαση στον τομέα των Ιδιωτικοποιήσεων».
Η επιστολή κλείνει με την εξής διατύπωση : «Βεβαίως, υπάρχει το ζήτημα ορισμένων αναγκαίων τροποποιήσεων του Προγράμματος, ώστε να ελεγχθεί η άνευ προηγουμένου ανεργία και να ανασχεθεί η καταστρεπτική ύφεση…(ώστε) θα εξασφαλισθεί, επίσης, η επίτευξη όλων των στόχων».

Πρώτον, η κυβέρνηση, δεν αποδέχεται απλά το πρόγραμμα, αλλά το υιοθετεί πλήρως, ιδεολογικά και πολιτικά, σε αντίθεση με τις προεκλογικές εξαγγελίες των τριών κομμάτων που την στηρίζουν, αλλά και από τις κυβερνήσεις Παπανδρέου και Παπαδήμα, οι οποίες το θεωρούσαν ως αναγκαίο κακό.

Δεύτερον, τονίζει ότι πρώτιστος στόχος του προγράμματος είναι οι ιδιωτικοποιήσεις. Αποκαλύπτει τον σκοπό για τον οποίο φτιάχτηκε το μνημόνιο, που δεν είναι άλλος από την ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων, των νευραλγικών τομέων της οικονομίας και την μεταβίβαση τομέων του κοινωνικού κράτους σε ιδιώτες. Επιπλέον, την παράδοση των πυλώνων της εθνικής οικονομίας στον γερμανικό κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό.

Τρίτον, με το επίρρημα «βεβαίως», αναγνωρίζεται η ανάγκη αντιμετώπισης της ανεργίας, αλλά, με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλιστεί η επίτευξη των στόχων. Δηλαδή, σχεδιασμός φιλανθρωπικών προγραμμάτων ώστε να αποφευχθεί η βίαιη προλεταριοποίηση και μια ενδεχόμενη εξέγερση. Η όποια επαναδιαπραγμάτευση, ή απαγκίστρωση, μετατράπηκε αίφνης σε «ζήτημα…ορισμένων τροποποιήσεων».

Αν η λεγόμενη «κυβερνώσα αριστερά», είχε κάποιου είδους σχέση με την έννοια της αριστεράς, θα όφειλε να εγκαταλείψει αύτανδρη το κυβερνητικό σχήμα αμέσως μετά την δημοσίευση της επιστολής. Εντούτοις, δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο στον ορίζοντα. Το μνημονιακό πρόγραμμα, ως μνημείο κατεδάφισης μιας χώρας, ικανοποιεί πλήρως τις ιδεολογικές στοχεύσεις του αρχηγού και των στελεχών της.

Αντιφάσκει άραγε η ΔΗΜΑΡ με τις ιδεολογικές, προεκλογικές και κομματικές προγραμματικές της δεσμεύσεις; Όχι! Ως κόμμα της νέας εποχής δεν έχει προκαταλήψεις παραδοσιακού τύπου. Η ιδεολογία δεν είναι το κυρίαρχο στοιχείο του τύπου αυτών των κομμάτων.

Η ιδεολογική ρητορική αποτελεί το μέσο ενός αλλοτριωτικού λαϊκισμού, που εμμένει στο περιτύλιγμα και που στοχεύει όχι στην κινητοποίηση του λαού, αλλά στην ακινητοποίησή του και την άγρα ψήφων. Αν αυτός ο αρνητικός λαϊκισμός εγκυμονεί τον κίνδυνο της κατάρρευσης του κόμματος, πάλι αυτό δεν συνιστά πρόβλημα, δεδομένου ότι επιτυγχάνονται οι αποιδεολογικοποιημένοι απώτεροι στόχοι.
Όταν τα στελέχη της ΔΗΜΑΡ μιλούν για τον «ρεαλισμό» που διακρίνει το κόμμα τους, αναφέρονται ακριβώς στο γεγονός ότι η ιδεολογία δεν έχει καμιά ουσιαστική σημασία. Το τέλος των ιδεολογιών άλλωστε καθιστά τις ιδεολογίες διαφημιστικά κερασάκια στην τούρτα της γενικευμένης νέας realpolitik. Η πραγματική ιδεολογία τέτοιου τύπου κομμάτων δεν είναι άλλη από την «διακομματική συμπαιγνία», σύμφωνα με την διατύπωση του διαπρεπούς πολιτικού κοινωνιολόγου P. Mair. Η «διακομματική συμπαιγνία» είναι η επιβίωση του πολιτικού προσωπικού, που επιτυγχάνεται με την διαμοίραση των «κρατικών λαφύρων», στη βάση της εκλογικής δύναμης και της συμβολικής ισχύος. Το σλόγκαν «κυβερνώσα αριστερά» αποτελεί τυπική διατύπωση του αποϊδεολογικοποιημένου λόγου των κομμάτων-καρτέλ που επιδιώκουν την αναπαραγωγή της «διακομματικής συμπαιγνίας», να εισέλθουν στην εξουσία και να παραμείνουν εσαεί μέρος της, ανεξάρτητα από τις εξωτερικές ιδεολογικές και κομματικές μετατοπίσεις, που συντελούνται ανάλογα με το σε ποιο βαθμό και σε ποιο κόμμα συντελείται η αλληλοδιείσδυση κράτους και κόμματος.

Αντίστοιχα, το σλόγκαν «η αριστερά της ευθύνης», στα πλαίσια της λογικής των κομμάτων-καρτέλ, προβάλλει την εργαλειακή αντίληψη της πολιτικής, που ταυτίζεται με την αναγωγή της διαχείρισης σε ιδεολογία. Η αποτελεσματική και αποδοτική διαχείριση γίνεται το ουσιαστικό διακύβευμα της αντιπαράθεσης των κομμάτων τέτοιου τύπου.
Ας μη δημιουργεί έκπληξη η στήριξη μιας νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης από τη ΔΗΜΑΡ. Ο νεοφιλελευθερισμός ως κυρίαρχη μη –ιδεολογία του ολοκληρωτικού εργαλειακού καπιταλισμού, ενυπάρχει στον πυρήνα των κομμάτων-καρτέλ, των οποίων τυπική περίπτωση συνιστά και η ΔΗΜΑΡ. Οι ιδεολογικές σημαίες, ακόμα και οι αριστερές, στο πλαίσιο αυτό, αποτελούν το γυαλιστερό περιτύλιγμα που κρύβει το απόλυτο τίποτα. Η ψευδώνυμη αριστερά μπορεί να επικαλείται την δημοκρατικότητα-«Δημοκρατική Αριστερά», λες και η άλλη αριστερά δεν είναι δημοκρατική-, την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας και το μονόδρομο του ευρώ πάση θυσία, εντούτοις, δεν μπορεί να αποκρύψει τον νεοφιλελεύθερο είναι της.

Η συμμετοχή της ΔΗΜΑΡ στην κυβέρνηση σαφώς έγινε σχεδιασμένα, ώστε να παράσχει νομιμοποίηση, γιατί μια κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, παρά το γεγονός ότι θα είχε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, θα ήταν προκαταβολικά καταδικασμένη στη συνείδηση του λαού. Άρα, την κύρια ευθύνη γι αυτή την κυβέρνηση την έχει η ΔΗΜΑΡ, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δεν συμπεριλαμβάνει μέλη της. Η «επιτυχία» αυτής της κυβέρνησης, θα οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στη ΔΗΜΑΡ.

Νομιμοποιείται όμως η ΔΗΜΑΡ να σχηματίσει μια υπερμνημονιακή κυβέρνηση, όταν οι ψηφοφόροι της την επέλεξαν ως κόμμα της αριστεράς; Όταν εξαπάτησε τους ψηφοφόρους της με το σλόγκαν της απαγκίστρωσης από το μνημόνιο; Και επιπλέον, νομιμοποιείται μια τέτοια κυβέρνηση να ξεπουλήσει την εθνική περιουσία; Η απονομιμοποίησή της είναι δεδομένη, όσο και η κοινωνική αντίδραση που θα ξεσπάσει πολύ σύντομα.
Λίγη ηθική στην πολιτική δεν βλάπτει κύριοι της «κυβερνώσας αριστεράς».