Οι Καταστροφικές Επιπτώσεις του Φράγματος Τσικαλαριού στην Τοπική Κοινωνία

«Και ζήσαμε εμείς καλά και αυτοί καλύτερα»! είναι ο τρόπος που συνήθως τελειώνουν τα παραμύθια. Βέβαια ποτέ δεν μας λένε τι συνέβη μετά από το χαρμόσυνο τέλος και την θετική κατάληξη της ιστορίας που αφηγούνται.

Η ΠΕΚΙΝ διαθέτει την βούληση να συνεχίσει την αφήγηση αυτού του μύθου που περιγράφει το υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης με στόχο να αναδείξει τις επιπτώσεις που θα έχει η κατασκευή του φράγματος του Τσικαλαριού αφενός στο φυσικό περιβάλλον και αφετέρου στον παραγωγικό και κοινωνικό ιστό της Νάξου.
«οι καταστροφικές επιπτώσεις του φράγματος Τσικαλαριού στην τοπική κοινωνία» είναι το θέμα της αποψινής βραδιάς.

Στην ΠΕΚΙΝ προκειμένου να φτάσουμε σε αυτό το συμπέρασμα λάβαμε υπόψη μας:
1ον την επιστημονική γνώση και εμπειρία που έχει αποκομίσει η παγκόσμια κοινότητα από την μέχρι σήμερα κατασκευή μεγάλων φραγμάτων. Ως μεγάλο ορίζεται το Φράγμα με ύψος, από τη θεμελίωση, 15 m και άνω ή από 5-15 μέτρα με όγκο ταμιευτήρα άνω των 3.0 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων. Ο ορισμός είναι της Διεθνούς Επιτροπής Μεγάλων Φραγμάτων (ICOLD).
Το φράγμα του Τσικαλαριού πρώτα από όλα θα κατασκευαστεί επάνω στην κοίτη του ποταμού. Αν υποθέσουμε ότι τα ποτάμια αποτελούν τις φλέβες της γης τότε με το φράγμα δημιουργούμε ένα τεχνητό έμφραγμα στην Γη:
--Τα ποτάμια και οι χείμαρροι, εκτός από νερό, είναι όχθες και κοίτη, χλωρίδα, πανίδα και ιχθυοπανίδα, βάλτοι, λιβάδια και δάση, θρεπτικά συστατικά και φερτές ύλες. Όλα τα οικοσυστήματα, τα οποία στηρίζονται στη συνεχή ροή του ποταμού, υποβαθμίζονται δραματικά ή και εξαφανίζονται απόλυτα όπως στην περίπτωση του Τσικαλαριού.
--Εσκεμμένα λοιπόν στην ΜΠΕ δεν αναφέρονται ούτε τα δάση από πλατάνια, δρυς κλπ που υπάρχουν κατά μήκος της όχθης του ποταμού και τα οποία πρόκειται να εξαφανιστούν συμπαρασύροντας στην καταστροφή την υπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα που έχει προσαρμόσει την επιβίωση της στον ζωτικό χώρο γύρω και μέσα από τα δάση.
Μεθοδευμένα δεν αναφέρεται:
--η απώλεια ειδών (οικοσυστήματα) που ζουν στο ίδιο το νερό, τόσο πριν όσο και μετά το φράγμα.
--Η Απώλεια ακόμη χρήσιμης και παραγωγικής γης στην περιοχή πλημμύρας και ενός τοπίου σχετικά παρθένου που θα μπορούσε να ανακηρυχθεί σε προστατευόμενη περιοχή και να δημιουργηθεί ένα γεωργικό- ζωντανό μουσείο που αναδεικνύει τον τρόπο που παρήγαγαν οι κάτοικοι της περιοχής τον προηγούμενο αιώνα!
--Επιμελώς ξεχνάνε να αναφέρουν ότι ο ποταμός τροφοδοτεί τον υδροφόρο ορίζοντα κατά μήκος της διαδρομής του, εμπλουτίζοντας και ανανεώνοντας τα πηγάδια που ήδη χρησιμοποιούν οι γεωργοί και οι κτηνοτρόφοι μέχρι και σήμερα για τις ανάγκες τους σε νερό. Όλα αυτά θα αχρηστευθούν. Η υδρολογική μελέτη για την δημιουργία φραγμάτων είναι υποχρεωτική και πρέπει να λαμβάνει υπόψη της, τις επιπτώσεις του φράγματος στον υδροφόρο ορίζοντα.
--Κάνουν πως δεν γνωρίζουν ότι ο ποταμός και παραπόταμοι του καταλήγουν στην λιμνοθάλασσα της Αλυκής με κίνδυνο να ξεραθεί μιας και είναι ο κύριος τροφοδότης της. Η υπάρχουσα ροή του ποταμού είναι ήδη υποτονική όσο πλησιάζει στην αλυκή λόγω της μετατροπής των παραπόταμων σε δρόμους, του εγκιβωτισμού και του μπαζώματος πολλών τμημάτων τους, έτσι η δημιουργία του φράγματος θα σταματήσει πλήρως την ροή του ποταμού με ανυπολόγιστες συνέπειες για το οικοσύστημα της αλυκής που θα μπορούσε ο Δήμος και η τουριστική επιτροπή με πολιτικές προστασίας του να τον αναδείξουν προκειμένου να αποτελέσει τόπος έλκυσης επισκεπτών, περιβαλλοντολόγων και οικολογικών οργανώσεων.
--Οι εναπομείναντες βάλτοι θα ξεραθούν και η καλλιεργήσιμη γη θα χάσει μεγάλο μέρος της φυσικής γονιμότητας της εξαναγκάζοντας τους απασχολούμενους στον πρωτογενή τομέα να την αντικαταστήσουν τεχνητά- για λίγο καιρό- με φυτοφάρμακα μέχρι να την εγκαταλείψουν ως κατεστραμμένη και άγονη σε λίγα χρόνια. Η υφαλμύρωση που ήδη έχει καταγραφεί στον χώρο του λιβαδιού σε συνδυασμό με την εντατική καλλιέργεια και την εκτεταμένη και εντατική χρήση φυτοφαρμάκων έχουν περιορίσει την παραγωγικότητα της δραματικά! καθιστώντας την άχρηστη και αντιπαραγωγική. Η διάβρωση των εδαφών από την κατακράτηση των νερών στο φράγμα είναι βέβαια και καταστροφική. Ενώ το φράγμα θα στερήσει τα επιφανειακά ύδατα από όλους τους αγροτοκτηνοτρόφους που τα χρησιμοποιούν δωρεάν μέχρι σήμερα.
-- Η κατακράτηση των φερτών υλών, στις οποίες οφείλεται η γονιμότητα των εδαφών, συσσωρεύονται στους ταμιευτήρες των φραγμάτων με αποτέλεσμα να περιορίζει το διάστημα αποδοτικής λειτουργίας ενός φράγματος από τα 50 στα 30 χρόνια. Δυστυχώς τα λύματα των ελαιοτριβείων, τα απόβλητα των ανενεργών ή κακοσυντηρημένων βιολογικών και τα φυτοφάρμακα θα καταλήγουν από την γύρω περιοχή στο φράγμα και θα ενσωματώνονται στην διατροφική αλυσίδα.
-- Παρά τα αντιθέτως διαδιδόμενα, τα μεγάλα φράγματα επιτείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αφού παγιδεύουν στους ταμιευτήρες μεγάλες ποσότητες βλάστησης, από τις οποίες εκλύεται διοξείδιο του άνθρακα σε περιόδους με αρκετές βροχοπτώσεις ενώ σε περιόδους ξηρασίας αν το χωμάτινο ανάχωμα παραμείνει ως επί το πλείστον ξηρό, λόγω χαμηλής στάθμης νερού, τότε θα είναι αυξημένος ο κίνδυνος κατάρρευσης / θραύσης.
-- Οι επιπτώσεις στο μικροκλίμα και στη γεωλογία των περιοχών είναι περισσότερο ή λιγότερο αρνητικές και οριστικοποιούνται μετά την κατασκευή του φράγματος.
Υπάρχει πιθανότητα να μεταβληθεί το μικροκλίμα της περιοχής του φράγματος, λόγω της δημιουργίας του ταμιευτήρα και των προκαλούμενων μεταβολών στην υγρασία και τη θερμοκρασία. Η δημιουργία στάσιμου υδάτινου όγκου μπορεί να επηρεάσει την κίνηση του αέρα κάτι που εξαρτάται από τη μορφολογία του εδάφους της περιοχής με απρόβλεπτες συνέπειες για τον πρωτογενή τομέα σε ολόκληρη την περιοχή.
--Από πολλούς υποστηρίζεται ότι οι ταμιευτήρες μπορούν να προκαλέσουν σεισμούς μικρής κλίμακας, λόγω της ισοστατικής πίεσης που παράγεται με την συσσώρευση νερού, ή να αυξήσουν τη σεισμική δραστηριότητα της περιοχής, εν τούτοις η μεταβολή αυτή δεν έχει τεκμηριωθεί επαρκώς επιστημονικά. Παραταύτα, η πρώτη περίπτωση σεισμικής δραστηριότητας σχετιζόμενη με φράγμα και με την αποθήκευση νερού στον ταμιευτήρα του χρονολογείται από τη δεκαετία του '30 και αφορούσε το φράγμα Boulder (ΗΠΑ), ο ταμιευτήρας του οποίου πληρώθηκε το 1935 .
--Η δημιουργία του τεράστιου ταμιευτήρα είναι δίπλα σε σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους και χώρους ιστορικής μνήμης.
--το μέγεθος του φαραωνικού φράγματος καταστρέφει την αισθητική συνέχεια του τοπίου με τα 46 μέτρα ύψος και 238 μέτρα μήκος και είναι ξένο με την κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική και τα μορφολογικά στοιχεία του τοπίου με αποτέλεσμα την αλλοίωση του φυσικού τοπίου. Το ογκώδες και άκομψο οικοδόμημα προκαλεί την καταστροφή της φυσικής ομορφιάς του περιβάλλοντος μιας και η ύπαρξη του τσιμέντου στη φύση μοιάζει με παρωδία στο οικοσύστημα και μπροστά στην πλούσια βλάστηση γύρω από το ποτάμι.
-- η κατασκευή γίνεται συνήθως σε συνθήκες αδιαφάνειας και διαφθοράς ενώ η ποιότητα ανάλογων έργων στην Νάξο μόνο ενθαρρυντικές δεν είναι.
--την πιθανότητα έξαρσης ορισμένων ασθενειών και συγκεκριμένα της ελονοσίας και της σχιστοσωμίασης,του τύφου, λόγω της κατασκευής του φράγματος

Σε όλα αυτά που αναφέραμε θα πρέπει να συμπεριλάβουμε:

--την παγκόσμια πρακτική που σήμερα γκρεμίζει τα μεγάλα φράγματα

Α)--τα φαινόμενα λειψυδρίας, ερημοποίησης και των γενικότερων κλιματικών αλλαγών που
βιώνουμε
Β) τον ανύπαρκτο κεντρικό χωροταξικό σχεδιασμό
Γ): τις σημερινές επιλογές και τάσεις της κεντρικής ελληνικής και ευρωπαϊκής πολιτικής τόσο στον πρωτογενή τομέα όσο και στον τομέα του τουρισμού.
Δ)την κεντρική και τοπική πολιτική της διαχείριση των υδατικών πόρων.
Ε): τις εναλλακτικές λύσεις
Ζ) ) την σημερινή πολιτική συγκυρία που θέτει απεγνωσμένα το ερώτημα για ποιόν θα κατασκευαστεί αυτό το φράγμα.

Η συζήτηση για το μεγάλο φράγμα του Τσικαλαριού είναι τελικά μια συζήτηση για το νόημα, τον σκοπό και την πορεία της ίδιας της ανάπτυξης. Τι είδους ανάπτυξη θέλουμε; Πόσο ταυτίζεται με την ανάπτυξη που προωθεί το κράτος! Τελικά, οι θεματοφύλακες αυτού του έργου είναι άνθρωποι που χαίρουν εμπιστοσύνης;