ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ή ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ;

Μεσούσης της κρίσης, οι κυρίαρχες ελίτ, κηρύσσουν εκλογές, προκειμένου να κερδίσουν χρόνο και να χρησιμοποιήσουν, το θεσμικό και ιδεολογικό τους οπλοστάσιο για να αποσπάσουν ακόμα μια φορά αφενός την νομιμοποίηση- συναίνεση του κόσμου και αφετέρου να εξασφαλίσουν με κάθε τρόπο την αναπαραγωγή του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου.

Μέρος του ιδεολογικού οπλοστασίου είναι και η προσπάθεια τους να παρουσιάσουν ένα δήθεν δημοκρατικό προσωπείο που σέβεται το «κοινωνικό συμβόλαιο» και το σύνταγμα και αντιτίθεται σε κάθε μορφή αυταρχικού και βίαιου ολοκληρωτισμού.

Έτσι το δίπολο δημοκρατία ή χρυσή αυγή χρησιμοποιείται κατά κόρον προκειμένου να διασώσουν το σύστημα από την πανθομολογούμενη απαξίωση του αλλά και από τις πολιτικές και κοινωνικές δυνατότητες που αποκαλύφθηκαν, τόσο στους άρχοντες, όσο και στους αρχόμενους, μετά την ποιοτική και δυναμική αναβάθμιση των ταξικών- αντί-ιεραρχικών αγώνων τα 2 τελευταία χρόνια.

Η χρυσή αυγή παρουσιάζεται από τα κυρίαρχα ΜΜΕ ως ο μπαμπούλας που θα ντροπιάσει το κοινοβούλιο και τα δημοκρατικά αισθήματα των ελλήνων ενώ απειλεί την ίδια την δημοκρατία. Οι κυρίαρχοι ορθώνουν το δίπολο δημοκρατία ή χρυσή αυγή για να χαρακτηρίσουν ως ολοκληρωτικό όποιον δεν είναι μαζί τους ενώ αφήνουν να εννοηθεί ότι ο φασισμός= ολοκληρωτισμός είναι κάτι που μας απειλεί και πρέπει να τον αποτρέψουμε αν δεν θέλουμε να τον βιώσουμε…    

Εγώ αναρωτιέμαι τότε:

Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που έχουν επιβάλλει για λόγους εθνικού συμφέροντος τι είναι; Η ενίσχυση των κατασταλτικών μηχανισμών και η στρατικοποίηση τους για να ανταπεξέλθουν σε μελλοντικές αστικές- κοινωνικές εξεγέρσεις τι είναι;

Η σταυροφορία ενάντια στην εσωτερική τρομοκρατία και η ποινικοποίηση της ιδεολογίας τι είναι; Ο πλήρης διαχωρισμός του κράτους από την κοινωνία και η απαγόρευση των διαδηλώσεων πως μπορούν να χαρακτηριστούν;

Το απεριόριστο πεδίο εφαρμογής των αυταρχικών αποφάσεων, ο εγκλεισμός πολιτών σε φυλακές επειδή συμμετείχαν απλά σε συνελεύσεις τι μέρος της δημοκρατίας είναι; τα στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταναστών τι είναι; Η πλήρης κατοχή από τις ελίτ των νομιμοποιητικών μηχανισμών και ο καθορισμός των αναγκών μας από τις ελίτ τι είναι;  

Η επέλαση του νεοφιλελευθερισμού γέννησε ταυτόχρονα και την «εποχή» των κινημάτων αμφισβήτησης, των ταραχών και την ραγδαία αύξηση των λαϊκών εξεγέρσεων σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτή η «γέννα» έρχεται να καταποντίσει κάθε λογής ιδεολογήματα περί απόλυτης κυριαρχίας του καπιταλισμού και φοβίζει όσους έχουν στηρίξει την ζωή τους σε αυτό το απάνθρωπο σύστημα…     

Δεν περιμένει ο κόσμος να μπει η χρυσή αυγή στο κοινοβούλιο για να αναγνωρίσει το διάχυτο φασισμό της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του τόπου μας. Η ιδεολογική κατίσχυση του κράτους πάνω στην κοινωνία φέρει μέσα της τον σπόρο του ολοκληρωτισμού

Αναδημοσιεύω ένα άρθρο που είχα γράψει τον Αύγουστο του 2009 όταν είχαν αρχίσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο να «στήνουν» το ιδεολογικό πορτρέτο του ευρωπαϊκού μονόδρομου. Γνωρίζοντας τις επιπτώσεις που θα είχαν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες η εξάπλωση της δομικής κρίσης του καπιταλισμού και βέβαιοι για τις κοινωνικές εξεγέρσεις που θα παρήγαγε η πολιτική τους, χρησιμοποίησαν το δίπολο ΕΕ ή Σταλινισμός με την ίδια λογική που χρησιμοποιούν τα διάφορα δίπολα οι ελίτ για να επηρεάσουν ιδεολογικά τους υπηκόους της ΕΕ και να επιβάλλουν τις πολιτικές τους.     

Ολοκληρωτισμός, ένας ομαδικός τάφος που μας χωράει όλους! 

Το ιδεολογικό πρόταγμα ενός «υπέροχου κόσμου» που θα δημιουργούσαν, αλλάζοντας ριζικά τόσο τον άνθρωπο όσο και την κοινωνία, «νομιμοποίησε» τελικά την βία, την τρομοκρατία και τους απάνθρωπους μηχανισμούς που χρησιμοποίησαν τα ολοκληρωτικά καθεστώτα τόσο στην Γερμανία του Χίτλερ όσο και στην Ρωσία του Λένιν και κυρίως του Στάλιν συμπεριλαμβανομένων και των  αποικιών τους (ανατολικό μπλοκ κλπ). Η Χάνα Αρεντ, ο Σίγκμουντ Νιούμαν, ο Λόμπυ, ο Άρνασον, ο Μπρούνο Ρίτσι και ο Κλωντ Λεφόρ ως οι πρωτοπόροι θεωρητικοί των ολοκληρωτικών καθεστώτων κατέδειξαν ότι παρόλο που οι διαφορές μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν είναι ορατές και αναγνωρίσιμες, έχουν πολλά κοινά στοιχεία, με αποτέλεσμα να κατατάξουν και τα 2 συστήματα στα βίαια ολοκληρωτικά καθεστώτα. Αντίθετα με τον Μουσολίνι όπου τον κατέταξαν στις μονοκομματικές και αυταρχικές δικτατορίες.

Ο μεν Χίτλερ στήριξε την πολιτική του σε μια φυλετική-ιδεολογική νομιμοποίηση των σκοπών του, με απώτερο στόχο να γίνουν παγκόσμιοι σκοποί, ο δε Στάλιν σε μια ιστορική- φιλοσοφική νομιμοποίηση των σκοπών του, που ήταν εκ προοιμίου πανανθρώπινοι.

Ο Χίτλερ δημιούργησε στρατόπεδα συγκέντρωσης ο Στάλιν τα γκουλάκ. Και οι 2 χρησιμοποίησαν την τρομοκρατία ως μια προσπάθεια διάλυσης των πολιτικών διαφωνιών και των αντιφάσεων της εποχής τους. Ο Χίτλερ διέλυσε την αντίφαση της νεοτερικότητα: του αυτό-προσδιορισμού της δημοκρατίας δηλαδή και της παγκόσμιας κυριαρχίας του καπιταλισμού.

Ο Στάλιν είχε «χρέος» να διαλύσει την αντίφαση των δικτατορικών μέσων που χρησιμοποιήθηκαν από την αρχή της Οκτωβριανής επανάστασης και του σοσιαλιστικού στόχου της αυτόνομης κοινωνίας. Στόχος και των 2 ήταν η υποχρεωτική ενσωμάτωση όλων μέσα στην νέα πραγματικότητα που διαμόρφωναν οι ίδιοι.

Ο εθνικοσοσιαλισμός στηρίχθηκε στο προσωπικό χάρισμα του Χίτλερ. Ο υπαρκτός σοσιαλισμός στηρίχθηκε στο χάρισμα της λογικής και της επιστήμης που έκρεε από την εξουσία του κόμματος και μόνο.

Το Ρωσικό, το Γερμανικό όπως και κάθε ολοκληρωτικό κράτος χαρακτηρίζονται από

α) τον ολικό και απόλυτο έλεγχο των κέντρων λήψης αποφάσεων,  από Στάλιν, Χίτλερ, Τσαουσέσκου κλπ,

β) την μονοπώληση της εξουσίας,

γ) το απεριόριστο πεδίο εφαρμογής των αποφάσεων αυτών και

δ) κυρίως την εξίσου απεριόριστη σφοδρότητα των κυρώσεων.

ε) πλήρη έλεγχο των νομιμοποιητικών μηχανισμών και

στ) απόλυτη ελευθερία καθορισμού των πλαισίων τους. Οποιαδήποτε αναφορά σε νομικό κράτος μόνο γέλια μπορούσε να ξεσηκώσει

ζ) τόσο ο Φασισμός όσο ο Ναζισμός και ο Μπολσεβικισμός καθόριζαν τόσο τον χαρακτήρα όσο και την σπουδαιότητα των αναγκών της κοινωνίας.

η) Όλοι παρά τις διαφορετικές αποχρώσεις τους κατευθύνονταν προς την κρατική οικονομία και τον γραφειοκρατικό κολεκτιβισμό.

Μετά τον οικονομικό έλεγχο, επεκτάθηκαν σε όλους τους τομείς τις κοινωνίας.

Ο Σταλινισμός και ο Ναζισμός αντλούν την θεωρία τους από την βιαιότητα του πρώτου παγκόσμιου πόλεμου και την συνεχίζουν 

θ) στηρίζοντας την στην ιδέα της διαρκούς επανάστασης. Μια ιδέα που επέβαλε μια κατάσταση διαρκούς αστάθειας και ανασφάλειας για τον κάθε ένα.

Η εφεύρεση νέων εχθρών, μετατρέπει τους πάντες σε μελλοντικούς εγκληματίες. Κανείς δεν νοιώθει ασφαλής στο σταλινικό κράτος ούτε καν οι «δικοί» του άνθρωποι, ούτε καν οι ίδιοι οι μυστικοί πράκτορες και η στρατιωτική και πολιτική ηγεσία. Η ρήση τα πάντα είναι δυνατά κυριαρχεί σε ολόκληρο το Σοβιετικό κράτος. Αντίθετα στον χιτλερικό ναζισμό οι «δικές του» ομάδες είχαν μια κάποια μορφή δύναμης και αρμοδιότητες που τους επέτρεπε να απολαμβάνουν τα προνόμια της όποιας εξουσίας τους.

ι)Ο Στάλιν και ο Χίτλερ, καθόριζαν αυταρχικά και απόλυτα τις αξίες και τις δομές της κοινωνίας και επέβαλαν συγκεκριμένα σχήματα ερμηνείας της πραγματικότητας που ήταν δεσμευτικά για τον «λαό τους».

κ) Αυτό βέβαια προϋποθέτει τον έλεγχο των μέσων επικοινωνίας. Το ένα μονοπώλιο δηλαδή συνεπάγεται το άλλο.  

Αυταρχικότητα και προπαγάνδα μέχρι να επιτευχθεί η απόλυτη συναίνεση. Σκοπός τους η διαιώνιση του ολοκληρωτικού συστήματος. Το αν θα διαιωνιστεί ή όχι, ο Λεφόρ, το απάντησε με τον στοιχειώδη διαχωρισμό της  πολιτικής από την κοινωνία.

Την πολιτική την χαράζει ο κάθε Στάλιν και η κοινωνία υποχρεωτικά την εφαρμόζει. Η αυτονόμηση της πολιτικής και η δεδομένη διείσδυση της στην κοινωνία μετέτρεψε τους ανθρώπους σε άβουλα, φοβισμένα όντα, χωρίς προσωπικότητα και βούληση.

λ)Το τέρας της κολλεκτιβοποιημένης γραφειοκρατίας γιγαντώνεται και αποδομεί και τον τελευταίο ιστό της κοινωνικής συνοχής. Αυτό είναι το νέο στοιχείο της Σταλινικής-Χιτλερικής τρομοκρατίας. Μια Καφκική γραφειοκρατία, πυραμοειδής όπου οι εντολές έρχονται από πάνω και μακριά. 

Η μυστική αστυνομία με την μετατροπή του πιθανού εγκλήματος σε δυνατό έγκλημα παρακολουθεί τους πάντες σαν ύποπτους και κατηγορεί τους φίλους, τους συνεργάτες, τους γνωστούς και την οικογένεια του ύποπτου για συνενοχή, ανεξάρτητα από την θέση που κατέχουν. Έτσι αποσαθρώνει τις ερωτικές, οικογενειακές, φιλικές, εργασιακές σχέσεις καθώς και τις σχέσεις αλληλεγγύης και συνεργασίας που υπήρχαν στην κοινωνία. Όλοι φοβούνται, όλοι είναι ύποπτοι, όλοι είναι χαφιέδες, όλοι θα μπλέξουν και κυρίως όλα είναι δυνατά.

Το καλύτερο λοιπόν είναι να μην έχουν σχέσεις μεταξύ τους προκειμένου να μην μπλέξουν.

Οι προβοκάτορες είναι απαραίτητοι και η καχυποψία εγκαθίσταται στις καρδιές όλων των ανθρώπων.

Ότι ακριβώς περιγράφει στο «1984» ο Όργουελ όταν για παράδειγμα το παιδί καταδίδει τον πατέρα του και η βία είναι το απαραίτητο και υποχρεωτικό, καθημερινό θέαμα-διασκέδαση. Η απαξίωση της ζωής είναι το κοινό δεδομένο των ολοκληρωτικών συστημάτων. Μπροστά στην απαξίωση της ζωής, η πολιτική παρουσιάζεται σαν η συνέχεια του πολέμου. 

Έτσι η συναίνεση είναι εφικτή και αποσπάται.

Η Σταλινική ιδεολογία μέσω του τρόμου και των ΜΜΕ κυριαρχεί. Η ενότητα που εξασφαλίζει την συνέχεια έχει επιτευχθεί κατά-θρυμματίζοντας ταυτόχρονα την κοινωνία(Άρνασον). Η παραμονή του στην εξουσία είναι αδιαπραγμάτευτη.

Οι πολιτικοί αντίπαλοι εξολοθρεμένοι. Ο λαός είναι μια αποξενωμένη και φοβισμένη μάζα.    

Η Χάνα Αρέντ το 1951 με το πρωτοποριακό έργο της «Η προέλευση του ολοκληρωτισμού» προσπαθώντας να συλλάβει την ιστορική ιδιομορφία του Σταλινικού και Χιτλερικού ολοκληρωτισμού, οδηγείται σε μια διάκριση μεταξύ των μονοκομματικών δικτατοριών και των ολοκληρωτικών καθεστώτων ως πολιτικών συστημάτων εξουσίας. Διαχωρίζει τον μονοκομματικό φασισμό του Μουσολίνι από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα του Λένιν, του Στάλιν και του Χίτλερ.

Επίσης αναλύει και κατατάσσει τα στρατόπεδα συγκέντρωσης σε τρεις κατηγορίες με βάση τις δυτικές απόψεις για την μεταθανάτια ζωή.

1)Τον Άδη, όπου αντιστοιχεί η ήπια μορφή περιθωριοποίησης και υπάρχει ακόμα και στα μη συγκεντρωτικά καθεστώτα, πρόσφυγες, απάτριδες, άνεργοι και περιθωριακοί, βλέπε την σημερινή Ελλάδα και Ευρώπη και τα κέντρα υποδοχής των λαθρομεταναστών. 

2) το καθαρτήριο όπου αντιστοιχούν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Σοβιετικής ένωσης όπου η εγκατάλειψη συνδυάζεται με καταναγκαστική, άχρηστη, εργασία χωρίς κανένα οικονομικό όφελος για την κοινωνία και χωρίς καμία ουσία για τους φυλακισμένους. Η προσπάθεια οικονομικής ανάλυσης της δημιουργία των στρατοπέδων συγκέντρωσης είχε αρνητικά αποτελέσματα. 

3) την κόλαση όπου ενσαρκώθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης που τελειοποίησαν οι Ναζί. Η κατασκευή των στρατοπέδων καταμεσής του πολέμου, η μεταφορά των κρατουμένων και η εξόντωση τους ήταν δαπανηρές για το Ναζιστικό κράτος.

Σκοπός των στρατοπέδων ήταν να διαλύσουν την ανθρώπινη προσωπικότητα, να εκμηδενίσουν την αξιοπρέπεια και να καθαρίσουν το πολιτικό πεδίο από τους αντιπάλους. Το ποιοι θα οδηγούταν εκεί εξαρτιόταν από την στοχοθέτηση των εχθρών και οι μόνοι που γνώριζαν εκ των προτέρων ποιοι είναι οι επόμενοι εχθροί ήταν τα στελέχη της Γκεπεού (ρωσική μυστική υπηρεσία) και των Ες-Ες αντίστοιχα.

Το όλα είναι δυνατά αποτελεί την βασική αρχή του ολοκληρωτισμού με απόδειξη ότι ο Στάλιν από το 1937-41 είχε εξοντώσει πολλούς στρατιωτικούς ηγήτορες με εμπειρία στον πόλεμο της Ισπανίας και της άπω ανατολής και ακόμα περισσότερους πολιτικούς.

Όλοι οι έμπειροι αξιωματικοί από λοχαγούς μέχρι τα ανώτερα στρατιωτικά στελέχη εξοντώθηκαν λόγω της καχυποψίας του Στάλιν με  αποτέλεσμα να υπονομευθούν οι βάσεις της στρατιωτικής πειθαρχίας. (20ο συνέδριο ΚΚΣΕ)

Ακόμα και την μεγαλοφυΐα του Στάλιν στην αντιμετώπιση της Γερμανικής επίθεσης, που είναι ευρέως διαδεδομένη και στην Ελλάδα, στην  μυστική έκθεση του Χρουτσώφ στο 20ο συνέδριο του κόμματος ανατρέπεται (το βιβλίο η «Μυστική Έκθεση» το 20ο συνέδριο του ΚΚΣΕ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις θεμέλιο και ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΚΕ από τον Λευτέρη Μαυροειδή).

Στο συνταρακτικό 20ο συνέδριο καταγράφεται ότι ο Στάλιν ήταν υπερβολικά καχύποπτος με μια μόνο εξαίρεση. Ο μοναδικός άνθρωπος που εμπιστευόταν ήταν ο Χίτλερ. Όταν λοιπόν, στις 23 Αυγούστου του 1939, υπογράφθηκε το σύμφωνο μη επίθεσης μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν, ο τελευταίος το τήρησε αδυνατώντας να πιστέψει την παραβίαση του από ένα πολιτικό σαν τον Χίτλερ. 

Τα ντοκουμέντα που έχουν δημοσιευθεί πιστοποιούν ότι στις 3-4-1941 ο Τσώρτσιλ είχε ενημερώσει προσωπικά τον Στάλιν ότι τα Γερμανικά στρατεύματα έχουν αλλάξει διάταξη και ετοιμάζονται να επιτεθούν στην Σοβιετική Ένωση.

Πολίτες που διέμεναν στην Γερμανία πληροφορούν τον Ρώσο ναυτικό ακόλουθο ότι προετοιμάζεται επίθεση κατά της Ρωσίας τον Μάιο-Ιούνιο του 1941, αλλά και ο Ρώσος πρέσβης στο Λονδίνο ήταν σίγουρος για την επικείμενη Γερμανική επίθεση τονίζοντας ότι 147 μεραρχίες συν την αεροπορία είχαν παραταχθεί στα σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης. Όλα αυτά όμως αγνοήθηκαν επιδεικτικά από τον Στάλιν και δεν προετοιμάστηκε για πόλεμο. Ακόμα και όταν ο στρατιωτικός υπεύθυνος του Κίεβου πρότεινε να απομακρυνθούν 300.000 πολίτες και να οργανωθεί ισχυρή άμυνα γιατί ο γερμανικός στρατός είχε φτάσει στον ποταμό Μπουγκ, ο Στάλιν απάντησε ότι πρόκειται για προβοκάτσια.

Όταν ο γερμανικός στρατός είχε ξεκινήσει την επίθεση του κατά της Σ.Ε. ο Στάλιν έδωσε εντολή να μην ανταποδώσουν τα πυρά γιατί επρόκειτο για προβοκάτσια ενός τμήματος του γερμανικού στρατού και αυτό θα σήμαινε την είσοδο της Σ.Ε. στον πόλεμο.

Αποτέλεσμα αυτής της στάσης ήταν να υποστεί η Σ.Ε. τεράστιες καταστροφές τόσο σε στρατιωτικό υλικό όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό. Ακόμα και κατά την διάρκεια του πολέμου οι αποφάσεις του Στάλιν ήταν καταστροφικές για εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες που σε πείσμα των στρατιωτικών αυτός έλεγε τι θα κάνουν οδηγώντας σε σίγουρο θάνατο πολλούς στρατιώτες. Έπαιρνε τις επιχειρησιακές αποφάσεις πάνω στον χάρτη της υδρογείου και αντιμετώπιζε τον στρατό του εργαλειακά. Αυτά κόστισε η ιδιοφυία του Στάλιν.

Δεν μπορούσε κανένας να αμφισβητήσει το δίκαιο και το σωστό του Στάλιν και κανείς δεν έπρεπε να πάρει την δόξα της νίκης παρά μόνο ο ίδιος. Κατασυκοφάντησε τον Ζούκωφ μετά τον πόλεμο για να πάρει όλη την δόξα αυτός.

Το βιβλίο του Χρουτσώφ η μυστική έκθεση,  περιγράφει πολλά γεγονότα

Η μανία καταδιώξεως από την οποία κατατρεχόταν ο Στάλιν, μετά τον πόλεμο έγινε πιο έντονη με αποτέλεσμα να εξοντωθούν ανώτατα στελέχη της οργάνωσης του Λένιγκραντ, η δίκη των γιατρών, οι δίκες της Μόσχας κλπ. Ο Στάλιν κατηγορούσε τους άλλους για αυτά που έκανε και σκεφτόταν αυτός. Το 1934 εξόντωσε τον Κίροφ για δήθεν συνεργασία με τους Γερμανούς την στιγμή που ο ίδιος ετοιμαζόταν να συμμαχήσει μαζί τους. Το 1952 το περιβάλλον του Στάλιν γνώριζε πλέον την σημασία των λόγων του και η απλή διατύπωση της κατηγορίας εναντίον τους, έσπειρε τον πανικό ανάμεσα στους ανώτατους αξιωματούχους. Ίσως αυτός ο πανικός να εξηγεί τις αινιγματικές συνθήκες θανάτου του «πατερούλη» και της ταχύτητας με την οποία συσπειρώθηκαν τα υψηλότερα κλιμάκια του Κόμματος, με τις ανάλογες ίντριγκες τους πρώτους μήνες της διαδοχής.

Η Χάνα Αρεντ πίστευε ότι μετά την εξόντωση του ενός εχθρού θα ερχόταν η ανακάλυψη νέων εχθρών προκειμένου να διατηρηθεί το καθεστώς της διαρκούς επανάστασης. Αν δεν υπήρχαν εξωτερικοί εχθροί θα ανακαλύπτονταν εσωτερικοί. Όπως έκανε και ο Στάλιν δηλαδή. Η διάλυση των κοινωνικών τάξεων και η μετατροπή τους σε μάζες αποξενωμένων όντων επιτυγχάνεται με τις συνεχείς εκκαθαρίσεις καθιστώντας τους αντιπάλους ψυχικά ανίκανους να οργανώσουν την οποιαδήποτε μορφή αντίστασης. Το 20ο συνέδριο όμως αφήνει μια ρωγμή στο όλο σύστημα που πλέον αμφισβητείται και ανοικτά. Έτσι οι μεταρρυθμίσεις αρχίζουν με την τελική κατάληξη του 1989. Ο τρόπος διακυβέρνησης άλλαξε ρητά, η κρατική περιουσία ξεπουλήθηκε με απλές υπογραφές και δεν άνοιξε ρουθούνι, προφανώς ο κόσμος ένοιωθε ξένος, για τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές αποφάσεις και μόνο εκτελούσε.

Ο φασισμός ο οποίος είναι επιφανειακός κατά την Χάνα Αρεντ δεν έχει καμία σχέση με τον εθνικοσοσιαλισμό που φτάνει μέχρι τα άκρα και τις ρίζες του «κακού». Ο Ντούτσε δεν είναι επαναστάτης και δεν διαθέτει τις αρετές ενός διεθνούς κλίμακας ηγέτη, όπως ο Χίτλερ και ο Στάλιν. Ο γραφειοκρατικός ολοκληρωτισμός του Στάλιν είναι διαφορετικός από τον Χιτλερικό ολοκληρωτισμό με ίδιες όμως κατευθύνσεις και αποτελέσματα.

Τελειώνοντας θέλω να τονίσω ότι κανείς δεν θα μπορούσε όχι μόνο να δημοσιεύσει την αντίθετη γνώμη του στα βίαια-ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά και να την εκφέρει ή να την σκεφτεί. Το ότι βέβαια στις αστικές δημοκρατίες συμβαίνει αυτό δεν σημαίνει ότι ο συγκεντρωτισμός δεν υπάρχει. Απλώς στηρίζεται στην κατευθυνόμενη συναίνεση που αποσπάται με την προπαγάνδα,

την κοινωνικό-οικονομική αλλοτρίωση και την εγωιστική εξατομίκευση του καθενός σε μια «θεαματική κοινωνία» και μόνο αν δεν λειτουργούν αυτά τα μέσα, επιστρατεύουν την βία την απομόνωση και τον εγκλεισμό.

Ο Μαρκούζε ανέλυσε τον καπιταλιστικό ολοκληρωτισμό με ανεπανάληπτο τρόπο.