Οι συνέπειες στην ψυχική υγεία των λαϊκών στρωμάτων από το σοκ των οικονομικών μέτρων που αποφάσισαν οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ και εφαρμόζει η χούντα Παπαδήμου είναι ήδη ορατές. Όλο και περισσότεροι από τους προσερχόμενους στα εξωτερικά ιατρεία και στις όποιες πρωτοβάθμιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας έχουν πληγεί από τα άγρια μέτρα του μνημονίου και αναμένεται να πολλαπλασιαστούν όσο τα μέτρα αυτά θα εφαρμόζονται καταστρέφοντας την ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων και το μέλλον μιας τουλάχιστον γενιάς.
Το υπάρχον σύστημα χαρακτηρίζεται από: την ιεραρχία και την πυραμοειδή γραφειοκρατία, την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, την κυριαρχία του θεάματος, της προπαγάνδας, των ειδημόνων και των διαμεσολαβητών, την επικράτηση της εξατομίκευση, τον ηθικό σχετικισμό και κυρίως την αντικατάσταση όλων των αξιών με αυτήν του χρήματος. Ως φυσικό επακόλουθο της παραπάνω κοινωνικής οργάνωσης είναι: ο ανταγωνισμός να προβάλλεται ως το μέσο για την ανάδειξη και επίτευξη των δεξιοτήτων μάς με έπαθλο ένα αποξενωμένο- υπεροπτικό κύρος και μια φανταστική κατοχή εξουσίας όπου η συγκρότηση της προσωπικής ταυτότητας βασίζεται στο κατά πόσο συμμετέχουμε αποτελεσματικά= κερδοφόρα, αφενός στην μισθωτή εργασία και αφετέρου στην μικρή και μικρομεσαία «επιχειρηματική δράση». Σε αυτό το σύστημα η επιστροφή στο σπίτι χωρίς έσοδα- εργασία, σηματοδοτεί μια ήττα που το άτομο συνήθως ερμηνεύει ως προσωπική αδυναμία και κατά συνέπεια η αντιμετώπιση της προϋποθέτει αποκλειστικά προσωπικές λύσεις και όχι συλλογικές.
Η συγκεκριμένη οργάνωση μετατρέπει την οικονομική κρίση σε κρίση οικογενειακή και κρίση προσωπική που τα αδιέξοδα την μετατρέπουν σε κατάθλιψη, την κατ΄ εξοχήν ψυχική διαταραχή της οικονομικής ύφεσης. Η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο για τους ψυχικά ασθενείς καθώς οι κοινωνικές και θεσμικές προϋποθέσεις της ανάρρωσης τους θα φθίνουν διαρκώς και θα συρρικνώνονται μέσα σε μια κάθετα ιεραρχημένη κοινωνική οργάνωση που αφήνει χώρο για λίγους εκτοπίζοντας και εξαθλιώνοντας τους περισσότερους από τα κάτω.
Σε αυτή την αποτυχία του υπάρχοντος συστήματος έρχεται να προστεθεί και το επίσης αποτυχημένο ελληνικό σύστημα ψυχικής υγείας που από την ίδρυση του Ε.Σ.Υ. ουδέποτε ολοκληρώθηκε όπως είχε σχεδιαστεί! απεναντίας υπό-χρηματοδοτήθηκε και υπό-στελεχώθηκε βασιζόμενο στην βίαιη κουλτούρα του εγκλεισμού, της ιδρυματικής βίας και της εγκατάλειψης. Σήμερα αυτό το ήδη χρεοκοπημένο σύστημα που δεν αμφισβητεί την κοινωνική οργάνωση καλείται, να ασχοληθεί με ένα όλο και μεγαλύτερο όγκο ψυχικά ασθενών που βουλιάζουν στην κατάθλιψη από τις συνθήκες εξαθλίωσης και ανασφάλειας που καλλιεργεί το μνημόνιο, ανεξαρτήτως αν έχουν εργασία ή όχι.
Γιατί ακόμα και αν έχουν αναγκάζονται να συμβιβαστούν για να μην την χάσουν με περισσότερες ώρες εργασίας και μικρότερες αμοιβές, που, ίσα-ίσα, φτάνουν για να αναπαράγουν την εργατική τους δύναμη (πιθανώς χωρίς ασφάλιση) ή να συνεχίζουν την επιχειρηματική δράση με λιγότερα ή καθόλου έσοδα μη ανταποκρινόμενοι στις θεσμικές υποχρεώσεις τους γιατί δεν έχουν τι άλλο να κάνουν ενώ όσοι δεν έχουν βουλιάζουν στο βούρκο της ανεργίας. Αυτή η κατάσταση αποδεικνύει και την επίσημη χρεωκοπία του οικονομικού μοντέλου του υπάρχοντος συστήματος που μέχρι σήμερα προβάλλονταν ως μοναδικό και αναντικατάστατο.
Έτσι με αφορμή την οικονομική κρίση αναδεικνύεται ως κυρίαρχο πρόβλημα το ίδιο το νόημα της ζωής. Ερμηνεύοντας ως νόημα τις προοπτικές που έχουμε όλοι και κυρίως οι νέοι μέσα στα εργασιακά αδιέξοδα και στην κοινωνική απελπισία που επιβάλλουν οι κατακτητές μας. Σταματήσαμε να ονειρευόμαστε έστω και αλλοτριωμένα- καταναλωτικά.
Σταματήσαμε να σχεδιάζουμε έστω και χειραγωγημένοι. Ζούμε ώρα με την ώρα και μέρα με την μέρα σαν σκλάβοι που δεν ξέρουν πώς να διαπραγματεύονται και να διεκδικούν την ίδια τους την ζωή. Το παρόν και το μέλλον που μας προδιαγράφουν έρχεται σε σύγκρουση τόσο με τις ελπίδες όσο και με τις ανάγκες μας αποκαλύπτοντας την αποτυχία της υφιστάμενης κοινωνικής οργάνωσης τόσο στο οικονομικό στο κοινωνικό και στο ψυχικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της πολιτικής έκφρασης της, με την μορφή του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Φυσιολογικό λοιπόν είναι η αποτυχία της καπιταλιστικής κοινωνικής οργάνωσης σε όλα τα επίπεδα και σε όλες της μορφές έκφανσης της (δημοκρατικό καθεστώς ή κρατικός εξουσιαστικός καπιταλισμός ΕΣΣΔ) να παρασύρουν το άτομο σε ένα κυκεώνα κατάρρευσης των πάντων όπου έχοντας ξεχάσει τι σημαίνουν οι συλλογικές διαδικασίες, να υποτάσσεται παθητικά στην νέα τάξη πραγμάτων ή να εξωθείται στην βία ακόμα και κατά του εαυτού του (Σύμφωνα με αμερικανικές μελέτες, κάθε αύξηση της ανεργίας κατά 3% φέρνει αύξηση των αυτοκτονιών κατά 5% και των θανάτων από αλκοόλ κατά 30%. Μελέτες σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες έχουν δείξει, μέσα στο 2009, αύξηση των καταθλιπτικών διαταραχών κατά 15% και των αγχωδών διαταραχών κατά 30%).
Σε αυτή την υποταγή σημαντικό ρόλο παίζουν και τα ΜΜΕ που καλλιεργούν τον φόβο παρουσιάζοντας την υφιστάμενη κοινωνική οργάνωση ως αναπόφευκτο μονόδρομο ενώ εγκαλούμαστε να συναινέσουμε στα «μνημονιακά» μέτρα είτε για να μην βγούμε έξω από την ΕΕ είτε γιατί μας τα επιβάλλουν κάποιοι ισχυροί εκτός Ελλάδας. Ταυτόχρονα χρησιμοποιώντας τα «εργαλεία» της μαύρης προπαγάνδας (επίθεση με ψεύδη και λασπολογίες)προσπαθούν να πείσουν τον κόσμο ότι είναι συνυπεύθυνος και ότι το όραμα της μεγάλης Ευρωπαϊκής Ελλάδας, της αέναης ανάπτυξης χωρίς περιβαλλοντικό κόστος, της ευημερίας και σταθερότητας όλων μέσω του πλουτισμού δεν πέτυχε λόγω της διεφθαρμένης πραχτικής των ίδιων των υπηκόων αλλά και από τον κακό προσωπικό χειρισμό των πολιτικών που διαχειρίζονταν την εξουσία. Είναι θέμα προσωπικού χειρισμού διατείνονται οι αυθέντες που καραδοκούν να αντικαταστήσουν αυτούς που δήθεν «απέτυχαν».
Φλυαρίες ακούστηκαν πολλές και θα ακούγονται πολύ περισσότερες. Ακατάσχετες φλυαρίες περί ικανοτήτων, περί δημοκρατίας, δικαιοσύνης και ισοπολιτείας. Φλυαρίες περί διαχωρισμό και ανεξαρτησία των εξουσιών και λόγια περί συνταγματικής ελευθερίας. Όλα αυτά αποδείχτηκαν ένα παραμύθι που μας έλεγαν τόσα χρόνια για να αποκοιμίσουν τα πολιτικά αντανακλαστικά μας. Ένα παραμύθι για να τους παραχωρήσουμε το δικαίωμα να αποφασίζουν για εμάς ποιες ανάγκες έχουμε και πώς θα τις ικανοποιήσουμε.
Η συνισταμένη όλων αυτών των αποτυχημένων χαρακτηριστικών- παραγόντων της σημερινής κοινωνικής οργάνωσης δεν ξέρω που θα μας οδηγήσει. Σίγουρα σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή θα προκαλέσει την έναρξη μιας χωρίς οίκτο βίαιης περιόδου που ίσως γονιμοποιήσει τις συνθήκες για την δημιουργία μιας πραγματικά ανθρώπινης κοινωνίας με την συμμετοχή όλων (ή όσων θέλουν)στην στοχοθέτηση και την διερεύνηση των προβλημάτων, στην εφεύρεση και την εφαρμογή των λύσεων από όσους συμμετέχουν χωρίς αυθέντες αντιπροσώπους και κόμματα.
Προσωπική μου εκτίμηση από την κρίση θα βγούμε όταν η κοινωνία αρχίσει να ασχολείται με την πολιτική σε όλο της το φάσμα. Από την κρίση θα βγούμε μόνο όταν η κοινωνία δημιουργήσει έναν ριζικό μετασχηματισμό, ριζικές αλλαγές στους θεσμούς, στις αξίες, στις προτεραιότητες, στο πλήρως αποτυχημένο πολιτικό σύστημα. Tις αλλαγές αυτές δεν θα τις προσφέρουν τα κόμματα και οι εκλογές, ούτε οι γραφειοκρατίες και οι συνδικαλιστές, ούτε οι μητροπολίτες, τα MME και οι επιχειρηματίες, αλλά οι ίδιοι οι άνθρωποι με την αυτό-οργάνωσή τους και τον αυτό-καθοριζόμενο αγώνα τους.
Όταν την ίδια στιγμή που βιώνουμε την κρίση ανακαλύψουμε καινούργιες σημασίες, νέες αξίες, καινούργιους τρόπους να δίνουμε σημασία και νόημα στα πράγματα, στις ανθρώπινες σχέσεις στην ίδια την ζωή. Όταν απελευθερωθούμε από τις αποτυχημένες πολιτικές πραχτικές και κατανοήσουμε ότι δεν αποτελούν λύση! απεναντίας είναι η ρίζα των προβλημάτων μας.
Όταν πιστέψει ο καθένας στις δικές του δυνάμεις τότε θα επινοήσουμε άλλους τρόπους για να πράξουμε πολιτικά χωρίς να αλλοτριωνόμαστε από κομματικές γραφειοκρατίες, συνδικαλιστικές συντεχνίες και ιδεολογικούς εγκλωβισμούς. Η αυτό-οργάνωση και ο αυτό-καθορισμός θα καταστήσουν πραγματικότητα την αληθινή δημοκρατία και την αυτονομία.
(Δημοκρατία σημαίνει την πραγματική κυριαρχία του δήμου, των πολιτών, χωρίς αντιπροσώπους και κόμματα. Αυτονομία σημαίνει ότι οι ίδιοι οι άνθρωποι άμεσα αποφασίζουν και θεσπίζουν τους νόμους. O στόχος αυτός δεν είναι ουτοπικός, εξαρτάται από τη θέληση και τη φαντασία των ανθρώπων).
Αλλά για να γίνουνε όλα αυτά πρέπει πρώτα από όλα να βγούμε από το τέλμα της απαισιοδοξίας, της μεμψιμοιρίας και της κατάθλιψης.
Υ.Γ.
Καθώς όλο και περισσότεροι παραλληλίζουν, τηρουμένων των αναλογιών, την πρόσφατη επιβολή στη χώρα του Διευθυντηρίου ΕΕ/ΔΝΤ, με την κατοχή του 1941-44, είναι, θεωρούμε, εξαιρετικά χρήσιμο να ανατρέξουμε σε μιαν από τις πιο σημαντικές και αυθεντικές αναλύσεις που έχουν γίνει για τις συνέπειες της πείνας και του τρόμου (από μια ξένη στρατιωτική κατοχή, τότε) στην ψυχική υγεία.
Όπως γράφουν οι Φ. Σκούρας, Α. Χατζηδήμου, Α. Καλούτσης και Γ. Παπαδημητρίου στο βιβλίο τους, «Η Ψυχοπαθολογία της Πείνας, του Φόβου και του Αγχους» (1947), η «ψυχολογική παλινδρόμηση» που εμφανίστηκε αρχικά στη συμπεριφορά των ανθρώπων, λόγω των τραυματικών γεγονότων εκείνης της περιόδου, που προκλήθηκαν από την πείνα και τον τρόμο - μια παλινδρόμηση που έφτανε μέχρι την κατάθλιψη, την απάθεια και την παθητικότητα και ακόμα, μέχρι την απώλεια της «ανθρώπινης ιδιότητας» του ανθρώπου - συνοδεύτηκε και από την αντίθετη εξέλιξη, από αυτό που αποκλήθηκε «ψυχολογικός ρόλος της αντίστασης». Όταν, δηλαδή, όπως γράφουν, «η δυσάρεστη, αγχώδης και οξεία συγκινησιακή ένταση μειωνόταν και μεταμορφωνόταν σε συνειδητή δράση. Η αντίσταση έπαιρνε συγκεκριμένες μορφές πάλης όσο περισσότερο η συγκινησιακή ένταση της συνείδησης μεταμορφωνόταν σε γνωστικό όρο της συνείδησης. Αυτή η πορεία είναι αντίθετη σε κείνη της παλινδρόμησης». Η «ψυχολογία της αντίστασης» ήταν ο κύριος παράγοντας, που προστάτευε την προσωπικότητα από την διάλυση και την εκμηδένιση. Η ψυχολογία του ατόμου ήταν η ψυχολογία ενός μέλους της ομάδας, με την ενσωμάτωση στις αντιστασιακές οργανώσεις. Ηταν, μάλιστα, παρατηρούν, αυτή η «ψυχολογία της αντίστασης» που λειτούργησε ως προστασία από νευρωτικές διαταραχές – οι οποίες, σημειωτέον, μετά το τέλος του πολέμου, αυξήθηκαν πολύ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου