Ο Καπιταλισμός καταστρέφει και τις προσωπικές μας σχέσεις!

Στις κλειστές κοινωνίες όπως και στις κλειστές ομάδες, παρέες κλπ, ο κάθε άλλος, ο διαφορετικός, μπορεί να γίνει αντικείμενο χλευασμού, κουτσομπολιού, φθόνου και μνησικακίας.

Κάθε ιδιαιτερότητα του άλλου στον λόγο στην στάση και στην συμπεριφορά του, αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και κακεντρέχεια. Κάθε πρωτοβουλία, κάθε καινοτομία και κάθε απόκλιση, από τα κοινώς παραδεκτά, θεωρούνται επικίνδυνες και ανατρεπτικές. Πρωτάκουστο και πρωτόγνωρο είναι λέξεις απαγορευμένες και ύποπτες, που τις εκστομίζουν μόνο για να κακοχαρακτηρίσουν κάποιον.

Ενδεικτικές είναι οι γενικεύσεις καθώς και οι παρορμητικές αποφάσεις που παίρνει η «μάζα» σε κάθε κρίσιμο δίλλημα, που εκπορεύεται από τους «άλλους» συμπολίτες τους, σε αντιδιαστολή βέβαια με τα διλλήματα, που θέτει η εκάστοτε εξουσία την οποία θεωρούν εκ προοιμίου αδιαμφισβήτητη και σοφή, με συνέπεια τις προτάσεις της όποιας εξουσίας να τις αντιμετωπίζουν με εμπιστοσύνη, μοιρολατρεία, κολακεία ή και απάθεια (πχ ΧΥΤΑ, ΑΠΕ, Οικονομία, κλπ).

Παρόλα αυτά υπάρχουν οι κωδικοποιημένες παραδεκτές (μικρές) διαφορές και εξαιρέσεις, χάρη στις οποίες μπορεί να υπάρξει η κοινότητα και έτσι να αποφύγει την απόλυτη παραλυσία και στασιμότητα. Ο ασφυκτικός έλεγχος που ασκούν οι μικρές κοινωνίες, οι μικρές ομάδες, σε κάθε αυτόνομο μέλος τους, έχει ως αποτέλεσμα πολλές φορές η αδελφοσύνη να μετατρέπεται σε αδελφοκτονία και η ισότητα σε ισοτισμό.

Ο κλειστός χαρακτήρας της κοινότητας και της ομάδας, λειτουργεί έτσι ώστε οι άνθρωποι να είναι ελεγκτικοί και ευπροσήγοροι ο ένας προς τον άλλο. Σήμερα που η παγκοσμιοποίηση διαλαλεί και επιβάλλει τον μαζικό ΙΣΟΤΙΣΜΟ είναι οφθαλμοφανές πλέον ότι η ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ έχει απαγορευθεί.

Αυτό δεν είναι βέβαια ΤΥΧΑΙΟ, έχει σχεδιαστεί, οργανωθεί και εκτελείται από τον παγκόσμιου αφέντη και αστυνόμο αυτού του κόσμου τον καπιταλισμό. Ενδεικτικό είναι ότι: Η μαζική παγκόσμια κοινότητα διασκεδάζει με τον ίδιο τρόπο, εργάζεται τις ίδιες ώρες, στις ίδιες εργασίες έχοντας τα ίδια παγκόσμια πτυχία (ADSL κλπ),τον ίδιο τύπο εραστή, ενδύεται με το ίδιο «γούστο», τρέφεται με τα ίδια άνοστα τρόφιμα, έχει την ίδια τηλεόραση, παρακολουθεί τις ίδιες σειρές, ακούει την ίδια μουσική, και ομιλεί την ίδια γλώσσα στο διαδίκτυο χρησιμοποιώντας τα ίδια προγράμματα και τον ίδιο υπολογιστή.

Από την μια λοιπόν η ετερότητα καταστέλλεται και από την άλλη μας επιβάλλουν το φάντασμα του ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ σαν να ήταν η πιο φυσιολογική κατάσταση που μπορεί να υπάρξει και που μέσα στους κόλπους της ο άνθρωπος κατανοεί και ξεδιπλώνει τις ικανότητες του, τόσο όσο πουθενά αλλού.

Αυτόν τον ανταγωνισμό τον επιβεβαιώνει και τον καθιερώνει η ανασφάλεια της απασχόλησης και η απειλή της ΑΝΕΡΓΙΑΣ (απαραίτητη προϋπόθεση για την εργασιακή πειθαρχεία που απαιτούν οι κεφαλαιοκράτες). Οπότε τι μπορεί να κάνει ο καθένας από εμάς όταν βρίσκεται σε ανταγωνισμό με τον διπλανό του και χωρίς τα κατάλληλα ιδεολογικά και γνωστικά όπλα του; Υποταγή και συντήρηση του συστήματος ως έχει.

Αποτέλεσμα:
Η αλληλεγγύη έχει αντικατασταθεί από την ηθικολογία και η επιλογή από την προσταγή. Ο καθωσπρεπισμός και η νομιμοφροσύνη, προβάλλονται σαν οι μόνες δυνατές δράσεις, με ταυτόχρονη προβολή και επιβολή της άποψης ότι για τα προβλήματα μας υπεύθυνοι είναι κάποιοι ΑΛΛΟΙ και όχι οι πολιτικοί και οι επιλογές τους. Αποπροσανατολίζουν έτσι τον κόσμο από τους πραγματικά υπαίτιους για τα προβλήματα που του δημιουργούν καθώς και από τα ίδια του τα προβλήματα.

Η νέα παγκόσμια κοινωνία απαιτεί το κόψιμο των ψηλών δένδρων μέχρι να φτάσουν τα κοντά και αυτό το ονομάζουν ΙΣΟΤΗΤΑ. Έτσι γίναμε όλοι μια μάζα που πλάθεται εύκολα και κατευθύνεται ακόμα πιο εύκολα. Συντηρητικοί, φοβισμένοι, Α-πολιτικοί, με συνέπεια να μετατραπούμε σε εξπρεσιονιστικά αντίγραφα του εαυτού μας.

ΤΟΝ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΔΕΚΑΛΟΓΟ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΤΟΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΟΥΝ ΟΛΟΙ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ ΜΑΣ.

1) Μην πιστέψεις ότι είσαι τόσο καλός όσο εμείς.
2) μην πιστέψεις ότι είσαι κάτι.
3) μην πιστέψεις ότι είσαι πιο σοφός από εμάς.
4) μην φανταστείς ότι είσαι καλύτερος από εμάς.
5) μην πιστέψεις ότι γνωρίζεις περισσότερα από εμάς.
6) μην πιστέψεις ότι είσαι πιο μεγάλος από εμάς.
7) μην πιστέψεις ότι ΕΣΥ αξίζεις κάτι.
8) μη διανοηθείς να μας περιγελάσεις.
9) μην πιστέψεις ότι κανένας ενδιαφέρεται για εσένα.
10) μην πιστέψεις ότι μπορείς να μας διδάξεις οτιδήποτε.

Όποιος σκέπτεται εμπεριστατωμένα και ανθρώπινα, όποιος έχει άποψη διαφορετική από αυτήν που προβάλλουν τα Μ.Μ.Ε. και το σχολείο, όποιος διεκδικεί τα δικαιώματα του και προτείνει λύσεις και στάσεις ζωής που ξεφεύγουν από τα κοινώς αποδεκτά είναι τουλάχιστον επικίνδυνος, ύποπτος και κατά περίσταση τρομοκράτης.

Η έλλειψη ατόμων συνειδητοποιημένων και αυτόνομων είναι ότι ακριβώς εύχονται. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη, έλλειψη κάθε κοινωνίας. Άτομα πραγματικά αυτόνομα που να μπορούν να αυτό-στοχάζονται και να διαβουλεύονται.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, τόσο οι ικανότητες όσο και οι ασυνείδητες επιθυμίες των ατόμων είναι ΑΝΙΣΕΣ και ότι η πραγματική καθολική ισότητα «υπάρχει» μόνο μέσα από την αναγνώριση της άνισης ιδιαιτερότητας και ατομικότητας μας. Mόνο αν σκύψουμε όλοι μαζί, επάνω από τον κάθε ένα από εμάς με σκοπό να πραγματώσουμε τις ιδιαιτερότητες του, θα μπορούμε να μιλάμε για ισότητα.

Ότι βεβαίως οι κοινωνίες παραγνωρίζουν τα παραπάνω οφείλεται βασικά στο φαντασιακό που έχει επιβάλλει ο καπιταλισμός καθώς και στους ιδεολογικούς μηχανισμούς του: Σχολείο, Στρατός Μ.Μ.Ε., Εκκλησία, Έθνος. Κυρίως όμως με την ενσωμάτωση όλων των θεσμών, που είχε δημιουργήσει ο άνθρωπος στο παρελθόν, όπως αυτών, της γλώσσας, της οικογένειας, της αγοράς και της θρησκείας, στο άρμα του καπιταλισμού και την άγρια εκμετάλλευσή τους προκειμένου να επιτύχουν κοινούς στόχους, κοινή αγορά, κοινό νόμισμα, κοινή τροφή, κοινή διασκέδαση, κοινή γνώση και πάνω από όλα κοινό τρόπο σκέψης.

Απόρροια αυτής της πολιτικής είναι τα άτομα που συνθέτουν την καπιταλιστική κοινωνία, να διακατέχονται από ιδεοψυχαναγκασμούς και ανούσια όρια, που βασανίζουν την ύπαρξη τους. Ο ανταγωνισμός με στόχο την απρόσκοπτη οικονομική ανάπτυξη πάνω στον οποίο στηρίζεται όλο το οικοδόμημα του καπιταλισμού έχει σαν αποτέλεσμα την καταστροφή της φύσης, της οικονομίας, της κοινωνίας και των σχέσεων μας. Με το πέρασμα του χρόνου και ενώ η κρίση έχει διαβρώσει όλους τους θεσμούς, διαπιστώνουμε την αδυναμία του συστήματος, να δημιουργήσει «θετικές» ταυτότητες άρα και θετικές προοπτικές, προκειμένου να κινητοποιηθούν τα άτομα και να λειτουργήσουν δημιουργικά μέσα στην κοινωνία.

Οι ταυτότητές μας, όπως πχ αυτή του Έθνους, της θρησκείας κλπ, σήμερα αμφισβητούνται και δεν μπορούν να αποτελέσουν την συνεκτική βάση πάνω στην οποία θα στηρίζεται η κοινωνία μας. Ο κοινωνικός ιστός αποσαθρώθηκε, η ισότητα μετουσιώθηκε σε μια αφηρημένη έννοια, η συλλογικότητα εξαφανίστηκε και η ελευθερία έχει καταστεί ακατοίκητη λέξη.

Το φαντασιακό όμως του καπιταλιστικού (ανταγωνισμός και ανάπτυξη: για διάκριση εξουσία-κύρος και κέρδος) επεκτείνεται σε όλα τα επίπεδα των ανθρώπινων σχέσεων. Ακόμα και στις προσωπικές μας σχέσεις. Από την στιγμή που ο καπιταλισμός έθεσε στο κέντρο της ζωής μας το κέρδος αντικατέστησε όλες τις αξίες των ανθρώπων με αυτήν του χρήματος. Στην ουσία κοστολόγησε τα πάντα και με την παγκοσμιοποίηση επέβαλε στους ανθρώπους να εκτιμάνε και να σημασιοδοτούν οτιδήποτε είναι ανταλλάξιμο και εμπορεύσιμο.

Απόρροια αυτής της κατάστασης είναι η συνεχής αύξηση των περιστατικών, κατάθλιψης, αποξένωσης και απομόνωσης, λόγω της ύπαρξης ενός και μόνο νοήματος σε όλες τις σχέσεις που διαμορφώνουμε μεταξύ μας. Η ρήση: «ο χρόνος είναι χρήμα», φτώχυνε την ζωή, την καρδιά και την ψυχή μας. Τα συναισθήματά μας κατάντησαν άγνωστες καταστάσεις για εμάς και φτώχυναν τόσο πολύ, που κυμαίνονται μεταξύ άγχους, οργής, χαράς, λύπης, καλού και κακού. Παρόλο που υπάρχει μια τεράστια γκάμα συναισθημάτων οι περισσότεροι από εμάς δεν μπορούν να τα αναγνωρίσουν, να τα διανοηθούν και να τα εκφράσουν. Το χειρότερο όμως είναι η έλλειψη διάθεσης να «κατακτήσουν» και να βιώσουν συνειδητά όλα τα συναισθήματα που παρεμπιπτόντως μας κινητοποιούν και μας δραστηριοποιούν.

Αποτέλεσμα! Οποιαδήποτε διάθεση, για πνευματικότητα, για εθιμοτυπίες, για άμεση περιποιητικότητα ακόμα και για σχόλη έχει υποτιμηθεί με συνέπεια την υποβάθμιση των προσωπικών μας σχέσεων. Η ανιδιοτέλεια κοντεύει να εξαφανιστεί και όπου υπάρχουν ακόμα θύλακες πραγμάτωσης της χλευάζονται και απαξιώνονται τόσο σαν ανόητες πρακτικές όσο και σαν μια ένδειξη αδυναμίας του ανιδιοτελούς ανθρώπου! Ταυτόχρονα παρατηρείται μια μεθοδευμένη προσπάθεια από όσους έρχονται σε επαφή με ανιδιοτελείς ανθρώπους να απαξιώσουν την ύπαρξη τους.

Σε αυτό συμβάλλει τα μάλα και η αδυναμία τους να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους με όσους συναναστρέφονται. Έπαψαν δηλαδή να επικοινωνούν, να ανταλλάσουν απόψεις και να ακούνε, τον διπλανό τους. Σταμάτησαν λοιπόν να εξελίσσονται και να δημιουργούν μη μπορώντας το διαφορετικό, το έτερο, το άλλο, που μπορούν να μετουσιωθούν. Σταμάτησαν να είναι και να νοιώθουν υπεύθυνοι για την ζωή τους. Όλες οι ψυχικές διακυμάνσεις «καλύπτονται» μέσω του χρήματος! Δίνουμε χρήματα για να καταπραΰνουμε την συνείδηση μας και για να αντικαταστήσουμε την απουσία μας από οποιαδήποτε κοινωνική και προσωπική τριβή και σχέση.

Κυνηγάμε το γρήγορο και άκοπο κέρδος που μας αναγκάζει να ξοδεύουμε μέχρι εξάντλησης το πνεύμα μας. Μας «υποχρεώνει» να υποκρινόμαστε, να εξαπατάμε και να προλαβαίνουμε τους άλλους. Καταντήσαμε να διαστρεβλώνουμε καχύποπτα την πραγματικότητα για να μην την αντιμετωπίσουμε. Φτάσαμε στο σημείο να στρουθοκαμηλίζουμε αρνούμενοι ακόμα και αυτά , που έχουμε πει και έχουμε κάνει, προκειμένου να παρουσιάσουμε ένα εαυτό απόλυτα επιτυχημένο και άμεμπτο στους άλλους γύρω μας. Η εικόνα μας είναι πιο σημαντική από την ουσία μας.

Όμως αυτή η τακτική δεν είναι και τόσο ανώδυνη όσο θα ήθελαν να πιστεύουν οι περισσότεροι. Γιατί όταν υπάρχει «επιτυχία» μπορεί πιο εύκολα ο άνθρωπος να κουκουλώσει κάποιες καταστάσεις. Όταν όμως το αποτέλεσμα του ανταγωνισμού είναι η ήττα τότε τα πράγματα αλλάζουν!!! Χωρίς παρεμπιπτόντως να απαξιώνω τις προσωπικές επιλογές και τους αντίστοιχους χειρισμούς, ο κάθε ένας από τους αποτυχημένους, τους νικημένους, τους ξεφτιλισμένους κατά τον καπιταλιστικό μοντέλο πρέπει να εντοπίσει τις αιτίες και τους υπεύθυνους της αποτυχίας του έξω από το πλαίσιο του ανταγωνισμού.

Σίγουρα είναι και προσωπικές, οι αιτίες της «αποτυχίας», όμως μην ξεχνάμε ότι, ο ενστερνισμός της κυρίαρχης ιδεολογίας, μεγεθύνει αυτή την αίσθηση, που παραλύει τελείως κάθε έννοια αξιοπρέπειας και σεβασμού για τον εαυτό και τον συνάνθρωπο μας.

Η κύρια αιτία της όποιας αποτυχίας μας, λοιπόν, είναι η έλλειψη προσωπικής αντίστασης στο υπάρχον φαντασιακό. Αν αυτή μου η πεποίθηση δεν είναι κτήμα και του ηττημένου τότε οι άνθρωποι, που τον συναναστρέφονται θα βιώσουν χωρίς αιτία την μετατροπή τους σε εξιλαστήρια θύματα. Θα υποχρεωθούν να παίξουν-αναλάβουν τον ρόλο του θύτη, που στην πραγματικότητα τους ενδύει ο ηττημένος προκειμένου να δικαιολογήσει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται.

Το κείμενο αυτό γράφτηκε με σκοπό να περιγράψω, μια κατάσταση, που λίγο πολύ είναι συνηθισμένη στις μικρές κοινωνίες όπως αυτή της Νάξου. Θα εστιάσω στην καχυποψία, την μνησικακία και την εκδικητικότητα, που, λίγο πολύ, όλοι έχουμε δεχτεί και πέμψει στις μεταξύ μας σχέσεις όταν αυτές διακατέχονται από την μέγγενη του ανταγωνισμού και την φενάκη της επιβεβαίωσης του καλύτερου μεταξύ μας. Ο λόγος ύπαρξης του ανταγωνισμού οφείλεται στην έλλειψη αναγνώρισης της ετερότητας όλων.

Όταν λοιπόν οι επιλογές μας αποδειχθούν λάθος, οι υγιείς άνθρωποι θα αναστοχαστούν τις επιλογές αυτές σε βάθος και προφανώς θα τις αναθεωρήσουν. Θα μετουσιώσουν δηλαδή το λάθος σε προσωπική πείρα.

Όταν όμως, έχουμε μάθει να κερδίζουμε με ελάχιστο κόπο τα μέγιστα, όταν θεωρούμε κάθε σχέση δεδομένη και σίγουρη, όταν θέλουμε να φαινόμαστε ότι ξέρουμε πολλά, χωρίς ποτέ να μας ενδιαφέρει η μάθηση και η γνώση καθεαυτή και κυρίως χωρίς να είμαστε διατεθειμένοι να αφιερώσουμε τον χρόνο, που απαιτείται για την γνώση ή για την σύναψη μιας σχέσης ή για να κερδίσουμε με αξιοπρεπή τρόπο τα βασικά αγαθά για την επιβίωση μας,

όταν θεωρούμε εκ προοιμίου ότι είμαστε καλύτεροι από τους άλλους χωρίς βέβαια να έχουμε τα ανάλογα αποτελέσματα και τις αντίστοιχες απτές αποδείξεις ενώ ταυτόχρονα συγκρινόμαστε (λεκτικά) με τους γύρω μας μέσα σε ένα ανταγωνιστικό πλαίσιο, τότε έχει παρατηρηθεί, καταγραφεί και αναλυθεί ένα φαινόμενο όπου η λογική εκτοπίζεται και τα πάθη, τα ένστικτα, η μεγαλομανία και η κομπορρημοσύνη κυριαρχούν. Τότε βρισκόμαστε μπροστά σε αυτήν την ψυχική κατάσταση που οι ψυχίατροι έχουν ονομάσει εμμονές και παράνοια.

Σε αυτή την κατάσταση δεν θα φτάναμε αν είχαμε αποδεχτεί την ετερότητα όλων, άρα και την αχρηστία- ανοησία του ανταγωνισμού μέχρι τελικής νίκης. Σε αυτό το σημείο θα χρησιμοποιήσω την εκδοχή του Νίτσε όπου συχνά αναφέρεται στους νικητές και ηττημένους για να στηρίξω τα όσα γράφω: «οι αρρωστιάρηδες, όπως χαρακτηριστικά έγραφε ο Νίτσε, αποτελούν τον μεγαλύτερο κίνδυνο του ανθρώπου». Ο Νίτσε δεν εννοεί εδώ την υγεία με την έννοια της σωματικής ευπάθειας, αλλά, την πνευματική, την ψυχική και μεταφυσική υγεία των ανθρώπων. Και συνεχίζει:[ οι εκ των προτέρων νικημένοι, αποτυχημένοι, τσακισμένοι, τα σκουλήκια της εκδικητικότητας και της μνησικακίας, όλοι αυτοί, εξυφαίνουν την επαχθή συνομωσία και μασκαρεύονται σε δικαστές προκειμένου να γίνουν δήμιοι...

Με δηλητηριώδη σίελο φτύνουν κάθε τι το υγειές, το αυτόνομο που τραβά τον δρόμο τού και παίζουν τον ρόλο της ανωτερότητας απέναντι στα υγιή ένστικτα. Φερέφωνα μυστηριωδών δυνάμεων (όπου πάντα «νοιώθουν» το κακό και ποτέ δεν αντικρίζουν την πραγματικότητα κατάματα και θαρραλέα, ούτε καν ακούνε τους άλλους γύρω τους, που παίρνουν θέση), ο «αποτυχημένος ανώτερος» για να μπορέσει να θεραπεύσει τους άλλους πρέπει αρχικά να τους πληγώσει. Είναι ο μόνος «γιατρός», που αφού πληγώσει και δηλητηριάσει την πληγή και αφού αυτή κακοφορμίσει, καταπιάνεται με την επούλωση της.
Πολεμά πάντα επιτήδεια, σκληρά και αθόρυβα την αυτονομία όσων τον περιβάλλουν, συσσωρεύοντας την πιο εκρηκτική ύλη της ιδιοσυγκρασίας τους ΤΗΝ ΜΝΗΣΙΚΑΚΙΑ.

Αφού λοιπόν όποιος υποφέρει ψάχνει να βρει μια αιτία για τον «πόνο» του, εύλογο είναι, να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι κάποιος φταίει για το χάλι του… Ο «επιτυχημένος άρρωστος» συνήθως έχει μια φοβερή επινοητικότητα στο να βρίσκει προσχήματα για οδυνηρά αισθήματα. Απολαμβάνει τις υποψίες του και κινεί γη και ουρανό για να βρει δήθεν αδικίες και προσβολές, που έχει υποστεί. Διαμορφώνει στο μυαλό του, το παρελθόν και το μέλλον, με τέτοιο τρόπο ώστε να ανακαλύπτει πράγματα σκοτεινά και διφορούμενα, που θα του επιτρέψουν να αναλωθεί σε βασανιστικές υποψίες και να μεθύσει με το δηλητήριο της κακίας! ]

Τελειώνοντας θέλω να προσθέσω ότι ακόμα και οι άνθρωποι που υπήρξαν ανιδιοτελείς δίπλα του και κατά επανάληψη μόνο του πρόσφεραν, αφιλοκερδώς, με συνέπεια και ανοχή ακόμα και αυτοί θα γίνουν δέκτες της μνησικακίας του αποτυχημένου ανώτερου! Αν δεν μπορεί να βρει άλλους υπαίτιους για την αποτυχία του θα στραφεί ως συνήθως στους ανθρώπους που ονομάζει φίλους, παρέα, συνεργάτες, για να μπορέσει να παίξει τον ρόλο του θύματος που τόσο τον ηδονίζει.

Όσο δε για τις εμμονές που έχει, τις στρέφει σταδιακά σε διάφορα πρόσωπα κοινώς αναγνωρισμένα και καταξιωμένα, προσπαθώντας επί μακρό χρονικό διάστημα να αποδείξει την ανωτερότητα του σε σχέση με αυτά. Η αλαζονεία, η ματαιοδοξία και η κομπορρημοσύνη του, κάποια στιγμή στις μικρές κοινωνίες και ομάδες, αποκαλύπτονται με συνέπεια την αδιαφορία τόσο του κοινωνικού του περίγυρου όσο και του προσωπικού του κύκλου.

Αυτά είναι τα αποτελέσματα του ανταγωνισμού που τόσο πολύ έχει υμνήσει, επιβάλλει και στηρίξει ο καπιταλισμός! Οι επιπτώσεις όπως κατανοείτε δεν αναγνωρίζονται μόνο στο επίπεδο της οικονομίας όπου ήττα σημαίνει φτώχεια και εξαθλίωση, αλλά σε όλο το φάσμα της ψυχικής, κοινωνικής και ιστορικής ζωής μας.

Η έλλειψη ανταγωνισμού σημαίνει για τα αυτόνομα άτομα ότι αμφισβητούν ακόμα και τον ίδιο τους τον εαυτό, πόσο μάλλον τους ειδικούς και τους ειδήμονες. Σημαίνει ότι δημιουργούν ένα ανοικτό χώρο όπου κυριαρχεί ο διάλογος για την εύρεση της αλήθειας και της δικαιοσύνης, που δεν υπάρχουν ως σταθερές. Και πάνω από όλα σημαίνει ότι κάθε φορά, που εκθέτουν την γνώμη τους, το κάνουν για να επιβεβαιώσουν ή να αναθεωρήσουν και να εμπλουτίσουν την γνώμη και την γνώση τους.

Συνηθίζεται όμως λόγω της επικράτησης των ειδικών σήμερα αλλά κυρίως λόγω του αποκλεισμού μας από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, να μην γνωμοδοτούμε και αν κάποια στιγμή γνωμοδοτήσουμε, τότε αυτή η «αυθάδεια» μας! αποτελεί σημείο σύγκρουσης και ρήξης αντί για σημείο, αναζήτησης, συνεργασίας και συνύπαρξης!